Người dân xã Phương Độ phát hiện công cụ đá khi làm nương

BHG - Mới đây, khi có dịp vào thôn Tha, xã Phương Độ, thành phố Hà Giang, chúng tôi phát hiện ra những hiện vật gồm rìu đá và một số hòn đá mài và đá có thể là công vụ ghè, đẽo của người xưa tại gia đình ông Nguyễn Văn Cậy. Qua tìm hiểu, chúng tôi được gia đình ông Cậy cho biết, đó là những hiện vật gia đình nhặt được khi làm nương trên bờ sông Lô, thuộc địa phận thôn Tha.

Bà Nguyễn Thị Huyết, vợ ông cậy, cho biết: Khi sới cỏ, hoặc cày trên diện tích nương khoảng 1.000m2 của gia đình; gia đình bà đã phát hiện ra nhiều hiện vật là Rìu đá, mảnh đá, hòn đá có hình thù như chiếc Rìu. Nhiều lần cuốc, sới phải dìu đá mẻ cả cuốc. Để tránh bị mẻ cuốc, trước đây khi cuốc sới dính dìu đá, mảnh đá, gia đình đều thu lượm và vứt xuống sông. Sau này biết được những công cụ đó là của người xưa nên khi phát hiện được, gia đình bà đã lượm lại mang về nhà cất giữ gồm 6 chiếc rìu đá, 1 hòn đá mài và 1 hòn đá có hình chiếc đục. Thời gian trước có một người buôn đồng nát đến nhà, khi biết gia đình có rìu đá, họ đã lấy đi 2 chiếc rìu đá to và đẹp nhất trong bộ rìu đá mà gia đình lượm được.

Vợ chồng ông bà Cậy bên nương ngô của gia đình, nơi phát hiện những chiếc rìu đá.

Những công cụ đá do gia đình ông bà Cậy thu lượm được trên nương.

Ông Cậy, chồng bà Huyết cho biết, gia đình cũng chỉ biết những hiện vật là của người cổ, chứ không biết nó có giá trị khảo cổ, giá trị văn hóa gì. Vì thế nên dù việc phát hiện rìu đá trên nương của gia đình đã diễn ra nhiều năm qua, nhưng gia đình cũng không thông báo gì cho thôn hay chính quyền xã biết. Và cho đến nay, chỉ có nhà báo đến mới... biết.

Theo chân vợ chồng ông bà Cậy ra nương ngô, gần bờ sông Lô, cách Làng Văn hóa du lịch thôn Tha chừng khoảng 1 km, nơi được cho là phát hiện ra những công cụ rìu đá, đá có vết mài và những hòn đá nghè, chúng tôi cảm nhận được một sinh cảnh rất phù hợp để người cổ sinh sống. Phía dưới nương ngô của gia đình ông Cậy là sông Lô, phía bên trên là những vạt đồi dạng thấp. Tiến ra phía ngoài Quốc lộ 2 là những khu đất tương đối bằng của 2 thôn Tha và thôn Hạ Thành.

Qua quan sát của chúng tôi, những chiếc rìu đá do gia đình ông Cậy phát hiện là những chiếc dìu có vai, rất giống với rìu đá phát hiện ở di chỉ Lò Gạch, phường Trần Phú, thành phố Hà Giang (Một di chỉ thuộc giai đoạn hậu kỳ đá mới, cùng nằm bên bờ sông Lô). Qua điền dã tại nơi phát hiện những rìu đá, chúng tôi cũng phát hiện 1 mảnh gốm có hình dập như hình trên những chiếc bàn dập khắc rãnh ở di chỉ Lò Gạch. Ông Cậy cho biết thêm, khi cày nương, gia đình tôi và gia đình người em trai ở mảnh nương sát bên cũng nhặt được 2 thanh đồng có chất đồng màu đỏ, rất khác lạ.

Trao đổi với chúng tôi, đồng chí Nguyễn Văn Hương, Chủ tịch UBND xã Phương Độ, cho biết: Chính quyền xã cũng chưa biết người dân phát hiện các công cụ đá của người Tiền sử trên địa bàn thôn Tha. Đây là một thông tin mới, xã sẽ cho cán bộ tìm hiểu, xác minh và báo cáo với các ngành chức năng nếu xác định các hiện vật do người dân phát hiện trên địa bàn.

Từ những thông tin, phát hiện về hiện vật đá tại thôn Tha, rất mong ngành chức năng sẽ tiến hành điều tra, khảo sát địa điểm người dân lượm được các hiện vật. Hy vọng nếu phát hiện một di chỉ khảo cổ tại thôn Tha với những dấu tích của người Việt cổ tại đây, ngoài việc có được những thông tin về khoa học khảo cổ còn góp phần làm phong phú thêm giá trị lịch sử và văn hóa cho mảnh đất đẹp và thơ mộng này. Qua đó, góp phần phát triển du lịch tại làng văn hóa du lịch cộng đồng thôn Tha, thôn Hạ Thành.

            Bài, ảnh: Huy Toán