Cá Chiên đang “kêu cứu”

HGĐT- Cá chiên có tên La tinh là Bagarius yarrelli, thuộc họ cá chiên Sisoridae, bộ cá nheo Siluriformes. Là một trong những loài cá quý hiếm được ghi trong sách đỏ Việt Nam, đang ở mức “sắp nguy cấp”, tức là có thể bị đe doạ tuyệt chủng.

Ở miền Bắc nước ta cá Chiên sống chủ yếu ở các con sông thuộc hệ thống sông Hồng. Sự phân bố của loài cá này đang ngày càng thu hẹp, có xu hướng lùi dần về phía thượng lưu các sông, suối nơi có địa hình hiểm trở. Nước ta đã ban hành Quy chế bảo vệ và khai thác hợp lý cá Chiên ở tự nhiên. Chiều dài cá Chiên tính từ mõm cá đến đốt sống cuối cùng từ 38 cm trở lên mới được phép khai thác. Từ tháng 2 đến tháng 5 hàng năm là thời gian cấm khai thác do là mùa sinh sản của cá.

Hà Giang được thiên nhiên ưu ái “ban tặng” cho nhiều loài cá quý, trong đó có cá Chiên. Nhưng đến nay các loài cá này đang dần cạn kiệt ngoài tự nhiên do khai thác đánh bắt quá mức. Nhận thấy tầm quan trọng của việc cần bảo tồn loài cá quý hiếm này, tháng 12.2005 Hội Phụ nữ tỉnh đã triển khai Dự án “Thử nghiệm nuôi cá Chiên lồng”. Mục đích nhằm nâng cao nhận thức và tăng cường kiến thức của nông dân địa phương về bảo tồn các giống cá bản địa quý hiếm, gồm cá Chiên và môi trường sinh thái của những loài cá khác, gây dựng nguồn cá bố mẹ giống. Tuy nhiên, dự án mới chỉ triển khai được tới 20 hộ thực hiện trực tiếp và một số hộ dân trong vùng của xã Việt Lâm (Vị Xuyên) và Tân Thành (Bắc Quang) được tham gia tập huấn. Còn rất nhiều người dân chưa thấy được được tầm quan trọng của việc giữ gìn, bảo vệ cho loài cá này. Năm 2007, Trung tâm Thuỷ sản tỉnh đã thực hiện đề tài nghiên cứu cho cá Chiên sinh sản nhân tạo nhưng chưa thành công nên việc gây dựng nguồn cá giống là rất khó khăn. Trong quá trình thực hiện dự án cá giống đều phải thu gom từ người đánh bắt cá trên sông. ở nước ta mới chỉ có Viện Nghiên cứu nuôi trồng Thuỷ sản I đã sản xuất thành công giống nhân tạo cá Chiên ở Trung tâm giống thủy sản Văn Chấn (Yên Bái), tuy nhiên việc ương nuôi thành cá giống và nuôi thương phẩm vẫn đang tiếp tục được nghiên cứu.

Tại chợ thuộc phường Nguyễn Trãi – thị xã Hà Giang, những con cá Chiên nhỏ đủ kích cỡ vẫn được bày bán. Những con cá nhỏ này tất nhiên chưa đủ tuổi và kích cỡ để khai thác nhưng không có một ai ngăn chặn tình trạng này. Người bán cá cho biết thu gom từ những người đánh bắt cá dọc theo sông Lô từ thị xã Hà Giang đến Vị Xuyên, Bắc Quang; dọc theo sông Gâm từ Bắc Mê đến thị xã Hà Giang… Người đánh bắt cá thường dùng cần câu, đánh lưới, thậm chí dùng cả kích điện để khai thác cá do vậy những con cá nhỏ cũng không thể thoát. Nếu tình trạng này cứ xảy ra thì cá Chiên cũng như các loài cá quý hiếm khác khó có thể sinh sản, phát triển được và đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng trong nay mai. Thời gian từ tháng 2 đến tháng 5 là thời kỳ cấm khai thác loài cá Chiên. Tuy nhiên, do đang bắt đầu vào mùa mưa, các dòng sông, suối được cung cấp nguồn nước và nguồn thức ăn cho cá. Các loài cá, trong đó có cá Chiên rất dễ săn bắt nên người dân thị xã Hà Giang và các vùng lân cận lại rủ nhau mang cần câu ra sông Lô để câu cá.

Thiết nghĩ, cần tuyên truyền cho người dân thấy được tầm quan trọng của việc bảo tồn loài cá đang có nguy cơ tuyệt chủng này và các cơ quan chức năng cần ra tay ngăn chặn tình trạng khai thác nguồn lợi thuỷ sản bừa bãi như hiện nay. Để đời sau con cháu chúng ta còn được nhìn thấy “Cá Chiên” chứ không phải chỉ được nghe kể lại hoặc nhìn thấy trên tranh ảnh, các bạn đi câu cá hãy thả những con cá Chiên nhỏ về với dòng sông./.