Làm báo tiếng Việt ở Nga

BHG - Sau khi Liên bang Cộng hòa Xã hội chủ nghĩa Xô Viết tan rã (năm 1991), nhiều nước Cộng hòa trong thành phần của Liên Xô tách ra thành lập nhà nước riêng độc lập. Trong số đó, Liên bang Nga là quốc gia rộng lớn và hùng mạnh nhất. Do nguyên nhân về lịch sử, cộng đồng người Việt Nam ở đây là một trong những cộng đồng người nước ngoài có số lượng lớn, nhiều mối liên hệ với xứ sở Bạch Dương. Nhu cầu về văn hóa, báo chí của bà con trở nên bức thiết, đòi hỏi có ấn phẩm bằng tiếng Việt – để đáp ứng tình cảm hướng về quê hương của đồng bào.

Ngày ấy, Đài Truyền hình Việt Nam chưa phủ sóng tới châu Âu, các ấn phẩm báo chí trong nước rất khó đưa sang. Trong hoàn cảnh ấy, năm 1993, tạp chí Thông tin và Thời đại - ấn phẩm thuộc báo Đất Nước (cơ quan của Đại sứ quán Việt Nam tại Liên bang Nga) được phép ra đời. Do có 10 năm làm phóng viên, biên tập viên ở Thông tấn xã Việt Nam, từng tu nghiệp nghiên cứu sinh ở Đại học Tổng  hợp quốc gia Lômônôsôp - Matxcơva, cộng với lòng yêu nghề, tôi đươc giao nhiệm vụ Tổng Biên tập Thông tin và Thời đại.

Làm báo chí Cộng đồng cho tôi cơ hội đi tới nhiều miền đất của nước Nga bao la tươi đẹp - những thành phố có đông người Việt Nam mình sinh sống. Có cả chuyến đi dài ngày, một mình bằng xe lửa băng qua vùng thảo nguyên Trung Á toàn đồng cỏ nhìn mắt thường không thấy chân trời; xuống hạ lưu sông Volga gần với vùng thường hay có những vụ khủng bố do các thế lực chống đối tiến hành (Dagestan, Chechnya); tới thành phố Astrakhan trên thảo nguyên – nơi có câu nói vui lưu truyền trong bà con người Việt tại đây: “Ruồi vàng, bọ chó, gió Astrakhan”. Gió cao nguyên lồng lộng, hun hút, ban đêm có lúc nghe như tiếng thú hoang gầm rú từng hồi.

Chúng tôi có dịp gặp và làm việc với hầu hết các nhà doanh nghiệp, trí thức người Việt thành đạt ở Nga. Họ đã quan tâm, giúp đỡ tạp chí Thông tin và Thời đại rất nhiều trong việc cung cấp tin, bài, phát hành, mua ấn phẩm với số lượng lớn vào những ngày lễ, tết: Tết Tây,Tết Nguyên đán, ngày Quốc tế Phụ nữ 8/3, dịp 30/4 – 1/5, Quốc khánh 2/9… Trong số họ, tiêu biểu là nhà doanh nghiệp Lê Ngọc Hường (quê ở Thanh Hóa) – chủ nhân của Trung tâm Kinh tế - thương mại quốc tế, đồng thời là Chủ tịch Hội người Việt Nam tại Liên bang Nga. Vốn là anh Bộ đội Cụ Hồ, suốt những năm đầu thành lập của Hội người Việt Nam tại Liên bang Nga, trong cương vị Chủ tịch Hội và cả thời gian trước đó, cựu quân nhân Lê Ngọc Hường và Trung tâm Kinh tế - thương mại quốc tế (Matxcơva) đã có những đóng góp quý báu, rất tích cực góp phần xây dựng Cộng đồng phát triển.

Có Tết Nguyên đán, chúng tôi còn nhận được cả bánh chưng, quà Tết mang hương vị quê nhà của mấy doanh nghiệp và bạn đọc ở Matxcơva.

Làm báo Cộng đồng ở nước ngoài, theo tôi là công việc gian nan, vất vả, đôi khi gặp cả hiểm. Tuy vậy, niềm vui cũng nhiều – được sẻ chia, gần gũi với đồng bào mình, hiểu thêm về đất nước Bạn. Lịch sử 100 năm qua - từ ngày Bác Hồ đến với Cách mạng Tháng 10 Nga tìm đường cứu nước đến nay, nước Nga luôn là người bạn ân tình, thủy chung, đóng góp to lớn vào thành công của Cách mạng Việt Nam.

Các ấn phẩm “trong luồng” vừa phải đảm bảo về chính trị, đồng thời phải cạnh tranh được với các ấn phẩm “ngoài luồng” – những tờ báo tư nhân tự phát. Ở Nga vào thời điểm ấy, chủ của những ấn phẩm này đều là công dân Việt Nam. Họ làm báo do mưu sinh trên xứ người.  

Công đoạn chế bản, in ấn, phát hành là cả những vấn đề không hề giản đơn. Dựa vào đồng nghiệp Nga để làm chế bản, tìm được các xưởng in có chi phí thấp. Công đoạn phát hành phải nhờ các chủ doanh nghiệp người Việt là chính. Được sự ủng hộ, đón nhận của bà con trong cộng đồng, Thông tin và Thời đại sang tuổi thứ 10 vào năm 2003 vẫn tỏ ra đủ sức đi tiếp. Tuy vậy, hoàn cảnh khi ấy đã khác. Đài Truyền hình Việt Nam mở rộng diện phủ sóng tới châu Âu. Kênh VTV4 ngày càng trở nên gần gũi với từng gia đình người Việt. Hợp đồng hợp tác lao động giữa Việt Nam và Liên Xô trước đây không còn, cho nên Phòng chức năng này ở Đại sứ quán cũng được giải thể. Tình hình mới, ấn phẩm văn hóa phục vụ Cộng đồng cần có sự đổi mới phương thức, thay đổi cơ chế phù hợp.

10 năm với Thông tin và Thời đại có nhiều điều đáng nhớ. Trong đó có cuộc phỏng vấn Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm dẫn đầu Đoàn đại biểu nước ta sang thăm Nga theo lời mời của Chính phủ nước bạn. Chuyến thăm mang ý nghĩa rất quan trọng, bởi lẽ đây là đoàn cấp cao nhất (kể từ khi nước Bạn có thay đổi chính quyền cho tới lúc đó). Mục đích chuyến thăm là nhằm tái khẳng định tình đoàn kết vững chắc của Việt Nam với Liên bang Nga trước sau như một, cùng nhau thống nhất hành lang pháp lý trong các mối quan hệ song phương trên tất cả các lĩnh vực – đặc biệt là giữa các địa phương của hai nước có thể hợp tác kinh tế, văn hóa để cùng phát triển.

Tạp chí Thông tin và Thời đại được Đại sứ quán phân công làm bài phỏng vấn Trưởng Đoàn đại biểu nước ta. Tôi đến nhà khách của Chính phủ Nga trên phố Kôsơghin sớm hơn giờ hẹn. Phó Thủ tướng Nguyễn Mạnh Cầm ân cần tiếp chúng tôi đúng vào giờ hẹn. Sau khi nói về mục đích chuyến thăm của Đoàn, ông cho biết phía bạn hoàn toàn nhất trí với các đề xuất của Việt Nam. Kết quả chuyến thăm là rất tích cực, hứa hẹn một tương lai tốt đẹp của mối quan hệ hai nước anh em. Tạp chí Thông tin và Thời đại đăng nguyên văn bài phỏng vấn trên trang nhất với số phát hành nhiều hơn thường lệ.

Năm 2004, tôi được giao nhiệm vụ mới: Tổng Biên tập Tạp chí Người đồng hương (cơ quan ngôn luận của Hội Người Việt Nam định cư tại Liên bang Nga) - ấn phẩm có sự bảo trợ của Đại sứ quán Việt Nam tại Matxcơva. Sẵn có chút vốn liếng về kinh nghiệm cũng như mối quan hệ, nên công việc có phần thuận lợi hơn trước. Tạp chí Người đồng hương số 1 ra vào dịp đầu Xuân 2004, được bạn đọc động viên: In ấn khá bắt mắt, nội dung phong phú, hấp dẫn. Là nguyệt san, Người đồng hương ra đều đặn vào tuần đầu hằng tháng, tiếp tục góp phần vào công tác vận động bà con người Việt Nam hướng về quê hương Đất Mẹ, bằng suy nghĩ và hành động thực tế đóng góp vào sự nghiệp công nghiệp hóa và hiện đại hóa nước nhà.

TS. Chu Huy Sơn