Bảo tồn và phát triển cây Giảo cổ lam Cao nguyên đá

BHG - HTX Dược liệu Thanh Long, xã Thanh Vân (Quản Bạ) được thành lập năm 2014, là cơ sở đầu tiên ở tỉnh phát triển sản phẩm chè Giảo cổ lam, một loại dược liệu quý ở vùng Cao nguyên đá. Sau vài năm hoạt động, đã góp phần quảng bá sản phẩm Giảo cổ lam đến với khách hàng trong và ngoài tỉnh. Song HTX và chính quyền địa phương còn những trăn trở với việc bảo tồn nguồn Giảo cổ lam trong tự nhiên cũng như việc nhân giống cây.

Sản phẩm chè Giảo cổ lam của HTX Dược liệu Thanh Long, xã Thanh Vân (Quản Bạ).

Nhắc đến Giảo cổ lam ở vùng Cao nguyên đá, người dân địa phương đã rất quen thuộc với loại cây dược liệu mọc tự nhiên trên núi đá này. Trước đây, Giảo cổ lam được nhân dân thu hái trong tự nhiên, mang về sơ chế, phơi khô và bày bán tại các chợ. Giảo cổ lam là loại dược liệu quý được biết đến với tác dụng làm giảm cholesterol máu, ngăn ngừa xơ vữa động mạch, ổn định lượng đường trong máu, dùng cho người bị bệnh tim, chống oxy hóa… Để nâng cao chất lượng, giá trị của Giảo cổ lam, HTX Dược liệu Thanh Long đã xác định chế biến Giảo cổ lam một trong những sản phẩm chính của HTX.

Vườn ươm giống cây Giảo cổ lam 7 lá của HTX Dược liệu Thanh Long.

Anh Dỉ Xuân Cường, Giám đốc HTX cho biết: “HTX được thành lập với số vốn điều lệ 1 tỷ đồng, do 11 thành viên đóng góp quỹ đất trồng cây dược liệu. Các sản phẩm chính của HTX được định hướng là Giảo cổ lam, Ngọc cẩu, Cây ngũ sắc, Chè dây, Ké hoa vàng, mật ong… Khi mới thành lập, HTX gặp khó khăn về vốn, cách thức hoạt động đến cách tổ chức sản xuất. Tuy nhiên, xác định Giảo cổ lam là loại nguyên liệu sẵn có ở địa phương, mọc nhiều ở khu vực núi đá các xã: Thanh Vân, Tùng Vài, nếu sản xuất thành công sẽ trở thành sản phẩm đặc trưng của HTX và địa phương nên HTX đã bắt tay vào làm”.

Để phát triển sản phẩm chè Giảo cổ lam, những ngày đầu HTX gặp không ít khó khăn, anh Cường chia sẻ: “Khi mới bắt tay vào làm, chúng tôi chưa biết cách xao Giảo cổ lam, chỉ xao giống chè xanh, song đến khi thử nghiệm thì nhiều mẻ bị hỏng, cháy, mất khá nhiều chi phí. Sau khi ký hợp đồng tư vấn với Công ty Dược khoa, được tư vấn về kỹ thuật, mẫu mã, chúng tôi cùng nghiên cứu và làm thành công những mẻ Giảo cổ lam đầu tiên. Theo đó, quy trình chế biến Giảo cổ lam cũng mất khá nhiều công đoạn như: Tách lá và cuống, rửa sạch, xao chín, đóng gói hút chân không”. Theo tính toán, 7 tấn Giảo cổ lam tươi mới chế biến được hơn 1 tấn khô. Hiện nay, HTX có 2 sản phẩm là gói 300g hút chân không, có giá bán 90 nghìn đồng và gói 1kg có giá bán 150 nghìn đồng.

“Trước đây chè Giảo cổ lam của HTX chủ yếu bán cho khách du lịch, tại các điểm dừng chân, tham quan của huyện; ngoài ra còn xuất đi các tỉnh như: Tuyên Quang, Hà Nội… Gần đây, do người tiêu dùng dần biết đến sản phẩm của HTX; vừa qua, chúng tôi đã bán cho Công ty Dược liệu Thung lũng xanh ở Hà Nội được hơn 500 kg Giảo cổ lam” - anh Lý Sáng Phong, Phó Giám đốc HTX cho biết. Dự định HTX ấp ủ là giúp bà con trồng Giảo cổ lam rộng rãi để HTX thu mua và chế biến.

Bên cạnh việc chế biến chè Giảo cổ lam, HTX cũng đang tìm hướng để nhân giống Giảo cổ lam vào trồng đại trà và bảo tồn Giảo cổ lam mọc tự nhiên. Anh Cường cho biết: “Về việc bảo tồn, chúng tôi thường xuyên tuyên truyền cho nhân dân trong vùng về cách thu hái Giảo cổ lam không được tận thu, nên để lại phần gốc để mùa sau cây tiếp tục phát triển”. Bên cạnh đó, HTX đang ươm giống trồng thí điểm cây Giảo cổ lam 7 lá do Giáo sư Trần Văn Ơn cung cấp. Dự kiến năm 2018, chúng tôi sẽ nhân rộng diện tích, về đầu ra Công ty Dược khoa sẽ thu mua nếu nhân giống thành công; HTX cũng tiến tới nghiên cứu làm chè túi lọc”.

Việc bảo tồn Giảo cổ lam cũng được chính quyền địa phương chú trọng. Chủ tịch UBND xã Thanh Vân, Giàng Mí Mua cho biết: “Chính quyền địa phương rất tâm tới việc nhân giống trồng đại trà cây Giảo cổ lam, nhằm giúp chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Dự kiến, xã sẽ đồng hành và giao cho HTX triển khai trồng thử nghiệm 8 ha Giảo cổ lam tại thôn Thanh Long, sẽ đăng ký nhu cầu về sản lượng để cho hộ dân một số thôn có điều kiện trồng”. Nếu thành công sẽ giúp cho nhiều hộ dân và HTX có thêm thu nhập, phát huy được giá trị cây dược liệu của địa phương.

Trồng và chế biến dược liệu là một trong những định hướng phát triển kinh tế của tỉnh. Hy vọng, HTX sẽ nhân giống thành công cây Giảo cổ lam để đưa sản phẩm dược liệu địa phương đi xa hơn.   

Bài, ảnh: Lê Hải