Một số loại thực phẩm chứa độc tố tự nhiên và cách phòng, chống ngộ độc

BHG - Trong những năm gần đây, bên cạnh những kết quả đã đạt được trong công tác an toàn vệ sinh thực phẩm, tại Hà Giang vẫn còn ghi nhận những vụ ngộ độc thực phẩm, trong đó nhiều vụ ngộ độc do độc tố tự nhiên. Nguyên nhân là do một số người dân, đặc biệt là trẻ em thường có thói quen hái, sử dụng, ăn, chơi các loại rau, quả rừng, nấm hoang dại; trong đó có rất nhiều loại quả chứa độc tố tự nhiên có nguy cơ xảy ra ngộ độc ảnh hưởng đến sức khỏe, tính mạng của người dân và cộng đồng.

Ngộ độc thực phẩm do độc tố tự nhiên thường có số người mắc thấp nhưng số lượng người tử vong lại chiếm tỷ lệ cao. Trong đầu năm 2018, tại tỉnh ta đã xảy ra vụ ngộ độc thực phẩm tại Thôn Khau Mèng, xã Thuận Hòa, huyện Vị Xuyên làm 4 người mắc thì có 3 người tử vong do ăn phải nấm độc.

Một số loại thực phẩm chứa chất độc tự nhiên như:

Độc tố từ nấm: Nấm có đủ mũ, phiến nấm, cuống, vòng cuống và bao gốc thường là nấm độc; bên trong thân cây nấm màu hồng nhạt, mũ nấm màu đỏ có vẩy trắng, sợi nấm phát sáng trong đêm là nấm độc; bộ phận độc nằm trong toàn bộ thể quả nấm (mũ, phiến, vòng, cuống, bao gốc nấm), độc tố thay đổi theo mùa, trong quá trình sinh trưởng của nấm, trong môi trường đất đai, khí hậu phù hợp, nhất là vào mùa xuân thời tiết ấm rất phù hợp cho các loại nấm độc sinh trưởng, phát triển…

Người ăn phải nấm độc thường có các biểu hiện: Người bị ngộ độc có triệu chứng buồn nôn, nôn, tiêu chảy, co giật cơ, đau cơ, ảo giác... nếu như không được phát hiện và cứu chữa kịp thời người bệnh có nguy cơ tử vong.

Ngộ độc thịt cóc: Cóc hay được dùng làm thực phẩm bổ dưỡng cho người già; hỗ trợ, tăng cường dinh dưỡng sau ốm dậy; hỗ trợ điều trị trẻ em suy dinh dưỡng, chán ăn, chậm lớn, còi xương, cam tích, lở ngứa… dưới dạng ruốc, bột hoặc thịt tươi dùng để nấu cháo, làm chả cóc... Ngộ độc thực phẩm do độc tố cóc xảy ra do ăn thịt cóc bị nhiễm độc tố (nhựa cóc, gan, mật bị dập nát dính trên thịt cóc) và có trường hợp do ăn gan, trứng cóc. Khi ăn phải chất độc của cóc, sau vài giờ nạn nhân thấy chóng mặt, quay cuồng, đau như châm chích ở đầu ngón tay, ngón chân, tiếp theo là ói mửa dữ dội, kéo dài, tiêu chảy, đau bụng, nhịp tim đập chậm lại, tuột huyết áp. Phần lớn tử vong do rối loạn dẫn truyền thần kinh tim không hồi phục. Một số trường hợp xuất hiện suy thận cấp, suy gan.

Ngộ độc do độc tố cóc tiên lượng rất nặng, tỷ lệ tử vong rất cao nên tốt nhất và an toàn nhất là không ăn cóc và sản phẩm tự chế biến từ cóc.

Độc tố từ mật cá: Mật cá trắm với lời đồn truyền miệng rằng uống sống sẽ tăng cường sức khỏe, thế là có người uống. Khỏe đâu chưa thấy nhưng người uống có thể phải đưa đi cấp cứu. Trong mật cá có chất alcol steroid là 5 a-cyprinol, chất này sau khi vào dạ dày, được hấp thu vào máu đi tới gan, thận gây ra suy gan và suy thận cấp.

Triệu chứng xuất hiện 1-2 giờ sau khi uống mật cá: Người bệnh thấy khó chịu, đau bụng, buồn nôn hoặc tiêu chảy, 1 ngày sau thấy đi tiểu ít dần rồi vô niệu, có thể phù hai chân, đau đầu, tăng huyết áp, vàng da nhẹ, dần tới suy thận, suy gan và có thể tử vong nếu không đi cấp cứu kịp thời. Vì vây, tuyệt đối không uống mật cá trắm tránh gây ra những hậu quả khôn lường.

 Mộc nhĩ tươi chứa độc: Mộc nhĩ tươi chứa chất nhạy cảm với ánh sáng - chất Porphyrin. Sau khi ăn, với sự chiếu rọi của ánh nắng mặt trời rất dễ bị viêm da, xuất hiện trạng thái ngứa, chứng phù thũng, đau nhức; có người bị phù nề thanh quản sẽ gây nên tình trạng khó thở. Vì vậy chỉ nên ăn mộc nhĩ khô, ngâm trong nước nấu chín kỹ thì mới an toàn.

Chất độc trong khoai tây để lâu ngày: Khoai tây để lâu ngày hoặc để chúng tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, nhất là khoai tây đã mọc mầm hay khi vỏ khoai đã chuyển sang màu xanh thì hàm lượng chất độc solanin trong khoai tăng lên rất cao. Triệu chứng ngộ độc là đau bụng, nôn mửa, tiêu chảy, khó thở.

Nấm trong lạc rất độc: Lạc (đậu phộng) tươi là thực phẩm có chất dinh dưỡng rất tốt cho cơ thể người. Nhưng nếu bảo quản không tốt, để trong môi trường ẩm ướt..., lạc dễ bị mốc. Nấm mốc trên lạc rất độc, người ăn phải sẽ bị ngộ độc với các triệu chứng: Đau bụng, nôn mửa, tiêu chảy...

Để đảm bảo phòng ngừa, ngăn chặn các vụ ngộ độc do độc tố tự nhiên:

Người dân cần tuyệt đối không ăn, chế biến các loại rau, củ, quả rừng lạ… và tuyên truyền cho mọi người dân cùng biết để tránh ra các loại củ, quả có chứa độc tố (đặc biệt là trẻ em). Đồng thời, nêu cao cảnh giác, tuyệt đối không sử dụng các loại cây, con vật lạ để ngâm rượu, ăn sống...

Để tránh ngộ độc khoai tây, không nên mua hoặc chế biến thức ăn từ những củ khoai đã mọc mầm hay những củ có vỏ đã chuyển sang màu xanh, những củ đã đào khỏi mặt đất quá lâu...

Phơi khô, bảo quản tốt, tránh để các loại hạt ẩm mốc; không ăn những hạt lạc đã bị mốc, thâm đen.

Hồng Mai (Tổng hợp)

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh