Người gìn giữ văn hóa truyền thống ở Sà Phìn

BHG - Chiếm phần lớn dân số của huyện Đồng Văn, dân tộc Mông có bề dày văn hóa, lịch sử với tiếng nói, chữ viết, trang phục vô cùng đặc sắc. Đứng trước sự hòa nhập giữa các nền văn hóa, nhưng văn hóa dân tộc Mông vẫn giữ nguyên được giá trị vốn có. Góp một phần trong đó nhờ có những người luôn nỗ lực bảo tồn, gìn giữ thông qua việc truyền dạy cho con, cháu mình. Họ có thể là những nghệ nhân dân gian, người có uy tín, có khi cũng chỉ là một người Mông mong muốn gìn giữ văn hóa đồng bào.

Bà Vàng Thị Mỷ giới thiệu về chiếc khăn có thời gian 50 năm.

Chiếc khăn quấn đầu là một vật dụng song hành cùng vẻ đẹp của phụ nữ Mông từ ngàn đời nay. Đây là món quà mà mẹ chồng dành tặng con dâu khi mới về nhà chồng, thể hiện tình cảm mẹ con gắn bó, bền chặt như chiếc khăn; cũng là một điểm nhấn trong trang phục, là phụ kiện làm cho phụ nữ Mông cuốn hút hơn. Bà Vàng Thị Mỷ, thôn Lầu Chá Tủng, xã Sà Phìn, là người duy nhất của huyện vùng Cao nguyên đá còn giữ được những chiếc khăn quấn đầu của phụ nữ Mông cách đây hàng trăm năm và có thể sửa lại những chiếc khăn cũ. Mặc dù đã ngoài 60 tuổi nhưng đôi mắt bà vẫn tinh nhanh, đôi tay khéo léo đưa từng đường kim vô cùng chuẩn xác. Sinh ra và lớn lên ở xã Sà Phìn, giống như những phụ nữ trong thôn, ban đầu, bà Mỷ may trang phục dân tộc bán tại các chợ. Với đôi tay khéo léo, bà được rất nhiều người dành lời khen ngợi. Bén duyên với những chiếc khăn, bà chia sẻ: Ban đầu, có một người nhờ sửa lại chiếc khăn bị hỏng, vì sửa lại quá tinh xảo nên đã có rất nhiều người mang tới nhờ sửa hộ, cũng có người mang bán lại cho bà những chiếc khăn đã cũ. Từ đó, bắt đầu tìm và mua về những chiếc khăn cổ, chiếc hỏng thì sửa và bán lại cho những người thực sự am hiểu cũng như đam mê văn hóa đồng bào Mông. Hiện, bà còn giữ 6 chiếc khăn cổ, bên cạnh giá trị văn hóa lâu đời, những chiếc khăn này cũng có giá đắt đỏ, chiếc giá trị nhất lên tới 40 triệu đồng, có thời gian trên 50 năm. Bà Mỷ cho biết, bà đã từng sửa chiếc khăn lâu đời nhất là gần 100 năm, có giá trị trên 80 triệu đồng.

Để nhận biết giá trị của mỗi chiếc khăn, bà Mỷ cho biết, sẽ dựa vào chất liệu, họa tiết, từ đó sẽ tính được thời gian chiếc khăn ra đời. Những chiếc khăn càng lâu đời có giá trị càng cao. Hiện nay, trên thị trường bày bán rất nhiều khăn quấn đầu của phụ nữ Mông nhưng đều là hàng kém chất lượng, được may nhái lại khăn cổ. Khăn cổ được đan từ các sợ tơ của Pháp, đốt không bị cháy. Đặc biệt đối với chất liệu tơ này, thời gian dùng càng lâu sẽ càng mềm, mịn không bị bạc màu hay xù như các chất liệu khác. Đến nay chất liệu này không còn, những người thợ có thể sửa lại những chiếc khăn này cũng chỉ còn lại một mình bà. Vì vậy, bà đã truyền dạy lại cho con dâu của mình, với hy vọng có thể giữ lại được một phần giá trị văn hóa của đồng bào, không bị mai một, mất đi theo thời gian.

Bài, ảnh: My Ly