Gặp 3 thầy, trò với sáng chế hữu ích nơi vùng cao

BHG - Trong Cuộc thi Sáng tạo khoa học, kỹ thuật dành cho học sinh trung học tỉnh Hà Giang lần thứ IV, năm học 2018 – 2019; lần đầu tiên, Ban tổ chức phá lệ trao giải Nhất cho ý tưởng sáng tạo của nhóm học sinh Trung học cơ sở. Đó là ý tưởng sáng chế hệ thống tưới nước tự động phun sương sử dụng năng lượng mặt trời của 3 thầy, trò nơi vùng cao xã Ngán Chiên (Xín Mần), một sáng chế mang tính ứng dụng cao trong đời sống; nhất là đối với một xã vùng cao còn nhiều khó khăn như Ngán Chiên.

Thầy, trò vận hành máy tưới nước phun sương tự động.

Ý tưởng nảy nở từ nơi đất khó Ngán Chiên

Bà con sinh sống ở Ngán Chiên chủ yếu là dân tộc Nùng, Hoa, Mông, La Chí;  đa phần dân trí thấp, từng ngày phải bươn chải kiếm sống. Thầy giáo Hoàng Văn Mạo, Trường Phổ thông dân tộc bán trú Trung học cơ sở Ngán Chiên đã gắn bó với nhà trường từ năm 2013; với tình cảm hết mực thương yêu dành cho học sinh đã giúp thầy thêm yêu nghề giáo nơi đất khó này. Thầy Mạo có lòng say mê với kỹ thuật điện từ nhỏ; với thầy, những ý tưởng liên quan đến sáng tạo điện tử luôn nung nấu trong người.

Năm 2018, thầy Mạo cùng 2 học sinh lớp 8 là Sèn Đức Phương và Lý Minh Đức bắt đầu triển khai ý tưởng chế tạo một hệ thống tưới nước tự động phun sương sử dụng năng lượng mặt trời; sau nhiều thất bại và không ít tốn kém, 3 thầy, trò đã thành công. Hệ thống tưới nước tự động phun sương hoàn thiện và có thể đi vào hoạt động; từ ý tưởng thành hiện thực là cả một quá trình. Thầy Mạo cho biết, những thiết bị để chế tạo sản phẩm của 3 thầy, trò đều được đặt mua trên mạng internet, thứ đắt nhất là tấm pin năng lượng mặt trời.

Sèn Đức Phương và Lý Văn Đức nhận Giấy khen của UBND huyện Xín Mần.

Không nản lòng trước những thất bại, vào những ngày nghỉ 3 thầy, trò lại chụm đầu cùng nhau suy nghĩ và bắt những thứ linh kiện vô tri hoạt động theo ý mình. Cậu học trò gầy gò Sèn Đức Phương người dân tộc Nùng có đôi mắt lanh lợi thường cùng bạn Lý Văn Đức nhiệt tình giúp thầy Mạo thực hiện ý tưởng; bởi nhà hai em ở gần trường, nên những ngày nghỉ đều có thời gian để giúp thầy thực hiện ý tưởng. Hai cậu bé này nhanh nhẹn và có khiếu về điện tử lắm, nhiều lúc ở nhà, bố mẹ đau đầu vì các cậu mày mò với những chiếc điện thoại, điều khiển ti vi vì chỉ sợ con chữa “lợn lành thành lợn què”; thầy Mạo nói khi cùng học trò vận hành thử máy tưới nước. Khi máy hoạt động như ý muốn, thầy và trò mạnh dạn đăng ký tham gia Cuộc thi Sáng tạo khoa học, kỹ thuật dành cho học sinh trung học tỉnh. Ngày công bố giải, thầy trò cùng hi vọng nhưng cũng không dám mơ cao; nhất là lúc Ban tổ chức công bố đến 2 giải Nhì mà chưa thấy nhắc đến sáng chế của mình; 3 thầy, trò đã ngậm ngùi. Thế nhưng điều kỳ diệu đã đến, khi Ban tổ chức gọi tên 2 học sinh THCS xã Ngán Chiên lên nhận giải Nhất; thầy, trò ôm nhau vui sướng tột độ, chẳng ai dám nghĩ: Thầy, trò đến từ vùng “thâm sơn, cùng cốc” như Ngán Chiên lại có thể đạt giải Nhất toàn tỉnh.

Dành hết cho học sinh

Chỉ cần một cái ấn nút từ điện thoại thông minh, hệ thống tưới nước phun sương sẽ hoạt động; tiện lợi và tiết kiệm nước gần như tối đa. Ý tưởng sáng tạo của thầy Hoàng Văn Mạo và 2 em không chỉ phù hợp với thực tế địa phương nơi núi cao, ít nước sinh hoạt. Từ các vật liệu đơn giản và thân thiện với môi trường càng khiến tính ứng dụng của máy phun sương được nhiều người thích thú. Tới nay, đã có hơn 11 mô hình được thầy lắp đặt cho các trường trên địa bàn và các cá nhân biết đến cũng nhờ thầy lắp đặt hệ thống tưới phun sương tự động dùng tưới hoa lan, rau và cây cảnh...

Đó là những đền đáp duy nhất mà người thầy này có được từ khi mô hình nhận được giải Nhất trong Cuộc thi Sáng tạo dành cho các em học sinh. Hồ hởi khoe bức ảnh 3 thầy, trò chụp chung trong lễ trao giải, thầy Mạo nói: Cuộc thi là của các em, song sự đánh giá công tâm của Ban giám khảo đã giúp ý tưởng 3 thầy, trò miệt mài nghiên cứu được đền đáp. Chỉ tiếc một chút, nếu là học sinh THPT thì hai trò đã có con đường rộng mở hơn cho tương lai; bởi theo thông lệ,  các ý tưởng sáng tạo đoạt giải Nhất tại cuộc thi sẽ có cơ hội được tuyển thẳng vào đại học. Nhưng cái được nhất vẫn là tạo niềm tin và bước đệm cho những ý tưởng tiếp theo ra đời. Học trò miền núi bình thường chỉ đi học đầy đủ đã là một cố gắng lớn của các em, vậy nên, những hoạt động bên ngoài mang tính sáng tạo như vậy sẽ kích thích tư duy và tạo cho các em sân chơi để thể hiện mình. Niềm vui của 3 thầy, trò nơi vùng cao này được nhân lên khi vừa qua, UBND huyện Xín Mần và Hội Khuyến học huyện đã trao Giấy khen và phần quà ghi nhận cho những sáng tạo và thành tích xuất sắc cho 2 em trong năm học vừa qua.

Thầy Hoàng Văn Mạo cho biết: Bản thiết kế của 3 thầy, trò ngay từ khi giới thiệu tại cuộc thi đã có nhiều cá nhân, tập thể ngỏ ý mua lại như một lẽ chân quý công sức lao động của cả 3 thầy, trò bỏ ra; tuy nhiên, thầy và các em quyết định giữ lại và từng bước đưa sáng tạo của mình ra với cuộc sống giúp ích cho xã hội. Xín Mần là mảnh đất thuộc diện khó khăn nhất tỉnh không chỉ về giao thông đi lại mà thiên nhiên cũng vô cùng khắc nghiệt; nhiều nơi, nước sinh hoạt thường thiếu vào mùa khô; trong đó có xã Ngán Chiên. Với tính ứng dụng thực tế và giá thành rẻ, máy tưới nước phun sương tự động của 3 thầy, trò là lựa chọn cực kỳ hữu ích cho nhu cầu tưới tiêu trong vườn của nhiều người. Để đưa sản phẩm vào ứng dụng thực tế, 3 thầy, trò đã cải tiến nhiều hơn về kỹ thuật để dễ điều khiển và có thể phun xa và dễ sử dụng hơn.

Bài, ảnh: Trọng Toan