Mê hoặc những cung đường

Xuân 2017 - Tôi có một phần kỷ niệm máu thịt với Hà Giang. Nhắc đến nơi này, lòng tôi tràn đầy khao khát muốn lên đường. Một mình hay đôi ba người, rong ruổi trên xe máy. Theo Quốc lộ 2, con đường song hành giao kết với sông Lô. Đồi chè, vườn cọ, nương cam xanh màu cùng núi rừng bất tận. Bắc Quang, Quang Bình, mái nhà sàn bình yên qua mưa nắng nao nức gọi mời. Về phía Tây, hai huyện Hoàng Su Phì, Xín Mần. Nơi có trăm ngàn ngọn núi, dãy núi, quả đồi được đồng bào đẽo gọt thành ruộng bậc thang. Đường núi ngoằn nghèo như sợi chỉ đưa ta lên đỉnh trời. Mùa nước đổ trắng núi. Bậc thang là khuông nhạc. Nốt nhạc rơi và ru đất. Ngày lúa xanh ngợp đồi. Những bờ, thửa miên man non. Thỏa thích nhất là ngắm từng bậc thang lúa chín vàng. Thời gian đã quét màu no ấm khắp vạt núi, triền đồi.

Đi giữa ”biển vàng” Lùng Vài, xã Phương Độ (Tp Hà Giang). Ảnh: Lê Lương

Thông Nguyên, Tả Sử Choóng, Bản Péo, Sán Sả Hồ... muôn hình, vạn trạng. Bức tranh hòa sắc thiên nhiên. Bậc thang là chỗ dựa, nâng đỡ nhau lên cao. Ruộng ôm ấp, chở che. Giống như đồng bào, dạn dầy nắng sương, chung vai dựng nước và giữ yên bờ cõi biên thùy. Mùa lúa chín, con người miền núi càng ấm áp thân thiện. Từ khi ruộng bậc thang ở đây được công nhận danh thắng Quốc gia, đã có cả triệu lượt du khách đến. Bà con người Nùng, người Mông trên ruộng, thấy chúng tôi, họ tươi cười vẫy chào.

Chợ Xín Mần cũng đã khác, đông hơn. Những địu hàng lũ lượt về chợ. Hàng rau xanh, sản vật của rừng trải dọc theo phố. Chợ trâu, bò, dê, ngựa. Chợ chó, mèo, lợn, gà, vịt... Sắc màu tươi tắn, váy áo xúng xính của người Mông, Nùng, La Chí. Những cánh ô xòe rợp cả phiên chợ. Tôi theo bạn lên uống rượu ngô ở Bản Ngò, ăn cơm nếp nương ở Nắm Dẩn. Ngược suối vào bãi đá cổ, nơi còn lại di chỉ và di tích người xưa. Đá ngổn ngang như voi, ngựa, rùa khổng lồ nằm trên lòng sông, suối... Con sông Chảy, nước xuôi về phía tây sang Yên Bái.

Vùng cao nguyên đá phía bắc lại có sức hút kỳ diệu. Nhiều hang động nhũ đá nằm sâu trong lòng núi. Tôi đã chui sâu động Khố Mỷ ở Tùng Vài (Quản Bạ). Tôi đã khám phá hang núi Khỉ ở Tân Sơn, Minh Tân (Vị Xuyên). Hang núi này mới được phát hiện, còn nguyên sơ, đường lên rất hiểm trở. Từ năm ngoái Quản Bạ đã đón khách thăm hang núi Lùng Khúy. Tôi có cảm giác, mình đã vào một thế giới khác, một thiên đường cổ tích trong lòng núi...Thạch lâm viên- Vườn rừng đá với mùa hoa tam giác mạch, mùa hoa bạc hà đã dẫn dụ tôi vòng vo trên đường lên Đồng Văn, Yên Minh, Mèo Vạc. Ngô và bí, đỗ và rau cải nương vẫy đón suốt dọc đường. Những em bé tới trường mắt tròn ngơ ngác. Những ánh mắt biết cười của phụ nữ Mông, trĩu nặng trên vai lá xanh, thân ngô. Trên đường ra biên giới, lại những hàng sa mộc đứng nghiêm trang. Những đồi thông im phắc trong mưa lạnh. 

Tôi bàng hoàng xúc động mỗi khi tới các điểm trường. Lá Quốc kỳ rạo rực tung bay trong nắng gió biên cương. Màu mái tôn sáng láng nổi bật trên nền xanh của cây rừng. Và bầy trẻ thơ giờ ra chơi. Đã hơn một lần, lòng tôi tràn ngập tình yêu Tổ quốc khi đặt tay lên lá Quốc kỳ trên Cột cờ Lũng Cú. Gió và nắng hào phóng, lồng lộng nơi biên cương cực Bắc như hội tụ lòng tự hào dân tộc, dọc chiều dài lịch sử của Việt Nam...

Lên thung lũng hoa hồng hay rừng đào nở sớm ở Phố Bảng, bạn nhớ ghé thăm Đồn biên phòng. Nơi đó những chiến sỹ quân hàm xanh luôn chắc tay súng, giữ gìn từng tấc đất biên cương. Bạn sẽ gặp những vạt nương dong riềng hoa vàng. Lê ngọt, mận ròn đang chờ khách. Dừng chân thung lũng Sà Phìn, ngắm dinh thự vua Mèo. Sa mộc cổ thụ hàng trăm tuổi. Những mái cong cổ kính, rêu phong. Một kiến trúc độc đáo của người Mông. Bạn cũng như tôi nếm thử bánh tam giác mạch. Thứ bột được làm từ hạt cây hoa, bạt ngàn, mê đắm du khách.

Đường Hạnh Phúc đưa bạn qua Mã Pì Lèng, ngắm dòng Nho Quế như sợi chỉ xanh ngọc bích. Những khúc cua rợn người, những vực sâu hun hút... Trên vách núi treo leo, lẫn vào màu trầm của đá, người Mông, đang gieo mùa ăn, mùa mặc. Người miền núi lòng như bếp lửa, tình như rượu Há Ía. Lại gặp tượng đài Bác Hồ tươi cười trong nắng mai giữa lòng Mèo Vạc. Ai rẽ đi Khau Vai về chợ Phong Lưu, tìm về quá khứ. Ai thưởng thức trà ngon thì ngược Lũng Phìn. Qua Sủng Máng chọn mua tấm áo người Dao Tả Pan rồi dạo qua chợ bò. Tôi ngược lên Niêm Sơn, Tát Ngà chụp ruộng bậc thang. Thật ngạc nhiên khi gặp sông Nhiệm, một nhánh phụ của Nho Quế. Nhiều công trình thủy điện đang xây dựng. Xuôi theo sông, qua Bảo Lâm tỉnh Cao Bằng. Nho Quế bây giờ mang tên mới: sông Gâm.

Dòng sông màu ngọc bích dẫn tôi về miền đất của lời then, câu cọi - Bắc Mê. Nơi một thời tuổi trẻ tôi đã sống với đồng bào. Tôi nhớ mùa me, mùa sấu, thèm cá dầm xanh, anh vũ. Thương bậc cầu thang vùng sâu vẹt mòn vì gió. Đêm đêm điện suối thắp sáng bao khung dệt Đường  Âm...

Bản đồ tỉnh Hà Giang giống hình người phụ nữ Mông đang gieo hạt. Cánh tay đang vươn xuống là dải đất hẹp Bắc Mê. Đi đâu, cũng gặp những người phụ nữ lam lũ trên nương rẫy, ruộng đồng. Bao thế hệ đã dựng xây, vun đắp cho quê hương. Hà Giang đang vươn lên xây dựng nông thôn mới. Đất và người vẫn mong chờ du khách đến để khám phá vẻ đẹp nguyên sơ, ẩn chứa do thiên nhiên ban tặng và chính bàn tay đồng bào các dân tộc tạo ra.

Ghi chép của Lê Na