Mang Lẩu Then đến chợ phiên

BHG- Không còn diễn ra trong không gian quen thuộc như gia đình mà lần đầu tiên, Lẩu Then – nét đẹp văn hóa độc đáo của đồng bào Tày - được trình diễn ngay tại chợ phiên. Cách làm sáng tạo và chưa từng có trong tiền lệ này của cấp ủy, chính quyền xã Phương Độ (TP. Hà Giang) đã tạo hiệu ứng tích cực.

Hội Lẩu Then trở nên sôi động khi có các điệu múa phụ họa.

Sáng 3.4.2016, chợ xã Phương Độ chính thức đi vào hoạt động. Niềm vui thỏa ước nguyện về không gian họp chợ thuận lợi của đông đảo nhân dân địa phương, đặc biệt là đồng bào Tày còn được nhân lên khi phiên chợ thứ 4 (tức chủ nhật, ngày 24.4), chính quyền sở tại long trọng tổ chức Hội Lẩu Then Pjoóc mạ, năm 2016.

Nhắc đến đồng bào Tày là nói đến điệu hát Then mê đắm lòng người, xuất hiện ở hầu hết các lễ, hội của đồng bào. Lời Then êm dịu, ngọt ngào, nồng ấm cùng với âm thanh thanh thoát từ cây đàn Tính đã gắn với đời sống tâm linh và tín ngưỡng của đồng bào để làm nên bản sắc văn hóa độc đáo. Theo năm tháng, Then đã trở thành tinh hoa nghệ thuật cao quý của đồng bào Tày và gây ấn tượng sâu sắc với đại gia đình các dân tộc Việt. Và Lẩu Then Pjoóc mạ là một trong những nghi lễ trang trọng nhất trong sinh hoạt văn hóa Then của cộng đồng người Tày. Lễ hội đặc biệt này bao trùm mầu sắc tín ngưỡng với sự tham gia của nhiều hình thức hợp xướng trong Then như: Múa, hát, nhập đồng, diễn trò,... Cứ vào dịp tháng 3 âm lịch hằng năm, các ông Then, bà Then (những người có khả năng tiếp cận với thế giới siêu nhiên, làm “cầu nối” giữa người trần với đấng tối cao) lại làm Lẩu Then để dâng lễ: Hương, rượu, thịt, hoa Pjoóc mạ (loài cây có lá to như tai ngựa, hoa vàng, nở vào cuối mùa Xuân) lên Ngọc Hoàng thượng đế. Cuộc hành trình của họ trải qua 12 “cửa ải” khó khăn, gian khổ, thử thách sự kiên trung như cửa: Thổ công, Quan thần, Nàng tiên Ve sầu, Thanh Lâm... Song, các ông Then, bà Then đều vượt qua để đến thiên đình, cầu xin vua cha ban phước lành cho trần gian – một năm an lành, mưa thuận, gió hòa, làm ăn may mắn. Với mỗi “cửa ải” như vậy, lời Then đều chứa đựng những bài học cùng giá trị nhân văn sâu sắc về đạo lý tốt đẹp của đồng bào Tày – Nghệ nhân Nguyễn Văn Chự (xã Phương Độ) cho biết.

Chia sẻ thêm về Hội Lẩu Then Pjoóc mạ, Phó Chủ tịch UBND xã Phương Độ - Nguyễn Văn Nâm - cho biết: Đồng bào Tày trên địa bàn xã chiếm 69% dân số. Để giá trị văn hóa độc đáo của dân tộc Tày không bị mai một, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ xã Phương Độ lần thứ XXII, nhiệm kỳ 2015-2020 đã xác định chương trình trọng tâm là phát triển du lịch cộng đồng gắn với bảo tồn văn hóa dân tộc Tày. Do vậy, việc tổ chức Hội Lẩu Then không chỉ nhằm gìn giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, mà qua đó còn quảng bá, giới thiệu nét đẹp văn hóa độc đáo của người Tày xã Phương Độ tới du khách thập phương...

Du khách quốc tế thích thú với trang phục dân tộc Tày được bày bán tại chợ Phương Độ.

Chị Kristin Riddington, du khách đến từ nước Anh, chia sẻ: Tôi rất vui khi được trải nghiệm du lịch homestay (ở, sinh hoạt chung với người dân địa phương) tại Làng Văn hóa du lịch cộng đồng thôn Tha (xã Phương Độ). Đặc biệt hơn, khi được gia chủ đưa đến chợ phiên tham quan, mua sắm, tôi may mắn biết thêm nét đẹp văn hóa của họ, thông qua Hội Lẩu Then. Dù không hiểu nghĩa của lời Then nhưng tôi thấy rất thú vị. Vì phần lời có sự kết hợp hài hòa với đàn Tính, âm thanh từ chùm xóc nhạc, thỉnh thoảng lại có cảnh phụ nữ Tày duyên dáng múa phụ họa. Tất cả đã lôi cuốn tôi. Và tôi chỉ biết lưu lại cho mình những bức hình thú vị như vậy. Còn bà Nguyễn Thị Hợi (thôn Chang) năm nay tròn 87 tuổi không giấu được niềm tự hào: “Nét đẹp văn hóa của đồng bào mình đến nay còn được gìn giữ, già mừng lắm!”...

Chợ phiên đã về trưa nhưng bao thế hệ già, trẻ, trai, gái và nhiều du khách vẫn nán lại đến phút cuối của Hội Lẩu Then Pjoóc mạ. Chỉ đến khi nhà Then kết thúc hội họ mới trở về nhà. Trên gương mặt mỗi người vẫn còn vẹn nguyên niềm vui ngày hội cùng niềm tin về một năm an bình, no ấm.

THU PHƯƠNG