Đóng góp quý báu của Hội Nghệ nhân dân gian Quang Bình

BHG- Với những nét văn hóa truyền thống khác biệt, cộng đồng các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện Quang Bình đã góp phần làm phong phú những nét văn hóa độc đáo, truyền thống của huyện nói riêng và của tỉnh Hà Giang nói chung. Nhằm bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống đặc trưng và tăng cường đoàn kết giữa các dân tộc; các xã, thị trấn của huyện Quang Bình đã thành lập và phát triển hoạt động của Hội Nghệ nhân dân gian (NNDG).

Nghệ nhân Hoàng Thị Thập ở thôn Quyền, xã Xuân Giang, giữ gìn nghề chăn tằm truyền thống.

Trên địa bàn huyện Quang Bình hiện có 12 dân tộc cùng sinh sống, trong đó dân tộc Tày chiếm 45%, Dao chiếm 22,5%, Pà Thẻn chiếm 8,5%... Sự đa dạng về dân tộc đã làm giàu bản sắc văn hóa cho mảnh đất này với nhiều lễ hội độc đáo nổi tiếng như: Lễ Cấp sắc của dân tộc Dao; lễ hội Lồng tông của dân tộc Tày; lễ hội Nhảy lửa của dân tộc Pà Thẻn... Bản sắc văn hóa còn được thể hiện thông qua những bộ trang phục truyền thống, các trò chơi dân gian, các làn điệu dân ca. Tuy nhiên, theo thời gian, những nét đẹp văn hóa truyền thống của các dân tộc đang ngày càng mai một. Để bảo tồn, phát huy vốn văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc, Huyện ủy Quang Bình đã có chủ trương thành lập Hội NNDG tại các xã, thị trấn. Trưởng ban Dân vận Huyện ủy Quang Bình, Sùng Thị Giang cho biết: Đến nay, 15/15 xã, thị trấn trong huyện đã thành lập được Hội NNDG với tổng số 634 hội viên. Trong đó, có 224 hội viên hoạt động trong lĩnh vực tín ngưỡng, tâm linh; 272 hội viên hoạt động trong lĩnh vực truyền dạy nghề; 125 hội viên hoạt động trong lĩnh vực phát huy bản sắc văn hóa dân tộc và 13 hội viên hoạt động trong các lĩnh vực khác. Các NNDG đã nhiệt tình tham gia công tác tuyên truyền, vận động nhân dân tích cực xây dựng đời sống văn hóa; góp phần giúp chính quyền cơ sở trong các hoạt động bài trừ, đẩy lùi các hủ tục. Một số hội viên đã có những hoạt động sáng tác và truyền dạy các làn điệu, bài hát, điệu múa, điệu khèn truyền thống cho thế hệ trẻ; có ý thức giữ gìn bản sắc văn hóa, phong tục truyền thống của dân tộc.

Trong chuyến công tác cuối năm ngoái, chúng tôi có dịp gặp gỡ, trò chuyện với ông Hoàng Pi, Chủ tịch Hội NNDG xã Xuân Giang, một trong những người tâm huyết với việc gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc tại địa phương. Ông chia sẻ: Hội NNDG Xuân Giang thành lập từ năm 2012 (chính thức công nhận năm 2014), là một trong những Hội NNDG đầu tiên trên địa bàn huyện. Ban đầu chỉ có hơn 30 hội viên, chủ yếu là những người già, có uy tín, còn lưu giữ được nghề truyền thống của làng, của bản; tâm huyết với văn hóa truyền thống và muốn truyền nghề cho lớp trẻ để nét đẹp văn hóa dân tộc không bị mai một theo thời gian. Đến nay, số lượng hội viên tham gia lên tới gần 80 người, sinh hoạt 9 Chi hội thôn, bản. Không chỉ “góp nhặt” những “cây đại thụ” trong thôn, bản như nghệ nhân Hoàng Thị Thập với nghề nhuộm chàm, đan lát của dân tộc Tày; nghệ nhân Hoàng Quế chuyên sưu tầm, phục dựng bản sắc văn hóa dân tộc; nghệ nhân nhạc cụ dân tộc Hoàng Văn Bính, Hoàng Văn Vanh... Hội NNDG xã cũng thu hút được rất nhiều thanh, thiếu niên tham gia. Năm qua, Hội đã mở được một lớp truyền nghề cho 21 học viên là con em địa phương với 5 nghề truyền thống là hát Yếu, may trang phục, nhuộm, thợ nhà táng và nhạc cụ dân tộc.

Trăn trở với việc truyền lưu văn hóa dân tộc Pà Thẻn, nghệ nhân Sìn Văn Phong ở thôn My Bắc, xã Tân Bắc là một trong những hội viên tích cực trong các hoạt động của Hội NNDG xã. Là một thầy cúng uy tín tại địa phương với kinh nghiệm 30 năm trong nghề, ông đã tự mở lớp dạy truyền nghề thầy cúng cho con em trong thôn, bản để lớp trẻ hiểu nguồn gốc, truyền thống của dân tộc Pà Thẻn (thường được mở sau nghi lễ truyền nghề vào ngày 16.10  m lịch hàng năm). Nhờ đó, nhiều người trong thôn, bản như anh Sìn Ngọc Thái, Sìn Văn Tâm... đã biết và thành thạo các nghi thức cúng lễ, các bài cúng truyền thống của dân tộc.

Hiện nay, các Hội NNDG trên địa bàn huyện Quang Bình vẫn tích cực gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống để trao, truyền cho thế hệ sau. Tuy nhiên, do là tổ chức tự nguyện, chưa được công nhận là Hội đặc thù nên kinh phí hoạt động của các Hội NNDG rất hạn hẹp, đến nay, toàn huyện mới có 8/15 xã, thị trấn hoàn chỉnh các thủ tục đề nghị được công nhận mô hình hoạt động của Hội NNDG. Thêm nữa, hầu hết những người “giữ lửa” cho loại hình văn hóa phi vật thể này đã “tuổi cao, sức yếu”. Để nâng cao hơn nữa vai trò của NNDG, thiết nghĩ cần có vào cuộc quyết liệt hơn của các cấp, các ngành địa phương trong việc lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động của Hội NNDG, góp phần để văn hóa truyền thống các dân tộc luôn là một “dòng chảy vô tận”, “trường tồn” với thời gian.

YẾN VŨ