Nguyên nhân gây ra trận ngập lụt lịch sử vừa qua ở Yên Minh

BHG - Trận mưa lũ xảy ra ngày 9 – 10.9 vừa qua trên địa bàn huyện Yên Minh gây ngập úng cục bộ, khiến hàng trăm ngôi nhà ở thị trấn Yên Minh bị ảnh hưởng, thiệt hại. Nhiều tuyến đường nước lũ dâng cao tới trên 1m, ngập các nhà dân đến 70 – 80cm, thậm chí nhiều nhà nằm sát các con suối, nước ngập đến nửa tầng một. Người dân khẳng định đây là trận lụt lịch sử xảy ra trên địa bàn huyện nói chung, thị trấn Yên Minh nói riêng. Vậy đâu là nguyên nhân!?

Đợt mưa lũ đầu tháng 9.2019 gây ngập úng hàng trăm ngôi nhà khu trung tâm thị trấn Yên Minh.  ảnh:  HỒNG CỪ

Qua những con số và góc nhìn người dân

Trận lụt lịch sử ở Yên Minh đã khiến trên 300 ngôi nhà ở các khu dân cư trung tâm thị trấn Yên Minh bị ngập úng. Trên 50ha lúa và gần 10ha hoa màu bị nước lũ nhấn chìm. Gần 20.000m³ đất, đá, bùn tràn vào các khu dân cư, nhà dân, đường giao thông, công trình phúc lợi, trường học, trạm y tế, hoa màu của nhân dân. Gần 1.000 hộ dân của thị trấn rơi vào tình trạng thiếu nước sạch sinh hoạt sau lũ… Mưa lũ đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống, sinh hoạt của người dân và hoạt động của các cơ quan, đơn vị. Tổng thiệt hại ước tính trên 30 tỷ đồng.

Ngay khi mưa lũ xảy ra, trên mạng xã hội, người dân Yên Minh đồng loạt đăng tải thông tin về trận lũ xảy ra đêm 9, rạng sáng 10.9 với các tiêu đề như: “Chưa bao giờ thị trấn Yên Minh chứng kiến cơn lũ to như ngày 9.9” FB Hoàng Hải; “lần đầu em thấy lũ về Yên Minh to như vậy” FB Xuân Nguyễn; FB Lương Thị Thu Hương “Từ lúc sinh ra mới thấy cảnh này!”…

Điểm rãnh dọc và cống ngang khu vực sân vận động trung tâm huyện là một trong những điểm tắc nghẽn cần được khơi thông.

Chị Nguyễn Thị Thanh Hoa, tổ 2, thị trấn Yên Minh vẫn bàng hoàng khi kể lại cơn lũ: “Hôm đó mưa rất to và kéo dài, giữa đêm tôi chợt tỉnh giấc, chợt ngửi thấy mùi bùn rồi hoảng hốt chạy xuống tầng 1 kiểm tra thì nước lũ đã dâng cao, tràn vào nhà qua cửa chính, cuốn trôi hàng hóa đang bày bán. Từ khi tôi sinh ra và lớn lên chưa từng thấy trận lũ nào như thế này, mấy năm trước cũng bị ngập úng nhưng chỉ đến cửa nhà là cùng. Lần này ngập vào tầng 1 nhà tôi gần 1m, khi nước rút, bùn đất lắng lại dày tới 20cm”.

Tương lai được báo trước

Thực tế, những năm gần đây, mỗi khi mưa to kéo dài một số đoạn đường chạy qua khu trung tâm thị trấn Yên Minh đều xảy ra ngập úng cục bộ và tần suất ngày càng nhiều. Tương lai đã được báo trước, nhưng các cấp, ngành và người dân còn chủ quan, bởi nước chưa ngập vào các nhà dân, chỉ ngập cục bộ trong thời gian ngắn, chưa ảnh hưởng lớn tới cuộc sống của họ, chưa gây thiệt hại như vừa qua…

Khi tình trạng ngập úng cục bộ ở thị trấn Yên Minh sau mỗi trận mưa lớn ngày một tăng, cuối năm 2018, Sở Nông nghiệp và PTNT phối hợp với các ngành chức năng huyện Yên Minh đã kiểm tra, rà soát và đánh giá: Thị trấn Yên Minh là khu vực thung lũng được bao quanh bởi các dãy núi nên có lưu vực đổ dồn nước về trung tâm thị trấn là rất lớn, khả năng thoát nước qua các dòng suối chính như: Nà Rược, Nà Đồng, Bó Luông thấp, bởi địa hình nhiều chỗ uốn khúc quanh co, tạo ra các nút cổ chai cản trở dòng chảy. Cao trình lòng suối bị bồi lắng, nâng lên nhưng chưa được nạo vét thường xuyên. Nơi tập trung các dòng thoát nước của khu vực thị trấn Yên Minh tại khu vực thôn Minh Thành là hang ngầm, khả năng thoát nước kém do chướng ngại vật bít tắc cửa. Chất lượng rừng đầu nguồn suy giảm và khả năng điều tiết nước mưa, tạo điều kiện thuận lợi tạo thành lũ kèm theo đất đá dồn về phía hạ du mỗi khi có mưa lớn liên tục kéo dài.

Đó là những nguyên nhân khách quan, nhưng chủ quan mới là nhân tố chính như: Các tuyến đường giao thông và công trình xây dựng khác cắt ngang đường thoát lũ; khẩu độ các cầu, cống nhỏ không đủ rộng để thoát nước nhanh; tốc độ đô thị hóa cao, mật độ xây dựng tăng nhanh phủ kín các ô, thửa đất trống có khả năng thẩm thấu nước mặt, dẫn đến toàn bộ lượng nước mưa, lũ đều tập trung dòng chảy vào hệ thống thoát nước trên các tuyến đường giao thông. Đặc biệt, hệ thống cống ngang, rãnh dọc thoát nước trên QL 4C chạy qua trung tâm thị trấn Yên Minh tiết diện thoát nước tương nhỏ không đảm bảo tiêu thoát được toàn bộ lượng nước khi có mưa lớn, hệ thống thoát nước nội thị chưa được đấu nối hoàn chỉnh ra suối; hệ thống rãnh dọc thường xuyên bị bùn đất bồi lắng gây cản trở dòng chảy tiêu thoát nước; đường ống cấp nước sạch, ống thoát nước thải của dự án cấp, thoát nước thị trấn được đặtt bên trong lòng cống, rãnh thoát nước QL 4C, chiếm khoảng 30 - 40% diện tích, gây giảm tiết diện tiêu thoát, cản trở dòng chảy; hành lang thoát lũ các con suối bị lấn chiếm, thu hẹp vùng chứa lũ tạm thời, còn có tình trạng lấn chiếm sử dụng trái mục đích các diện tích đất được quy hoạch thoát nước…

Từ những nguyên nhân trên, Sở Nông nghiệp và PTNT đã “tiên lượng”: “Do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, thời tiết tiếp tục diễn biến phức tạp, cực đoan và thực tế các năm cho thấy nguy cơ ngập úng cục bộ khu vực trung tâm thị trấn Yên Minh ngày càng cao, phạm vi và mức độ ảnh hưởng có thể gia tăng”. Điều này đã được minh chứng bằng trận lũ lịch sử vừa qua.

Giải pháp khắc phục

Ngành chuyên môn và ngay cả người dân thị trấn Yên Minh cho rằng, để khắc phục ngập úng cho Yên Minh cần thực hiện ngay nạo vét bùn đất ở 7 điểm tiêu thoát nước chính của thị trấn Yên Minh như các dòng suối Nà Rượu, Nà Đồng, Thành Minh, Bó Luông… Cùng với đó xây bổ sung cống thoát, mở rộng khẩu độ rãnh thoát nước nhất là hệ thống cống ngang, xây dựng bổ sung hố ga thu nước. Nhưng về lâu dài, cần bảo vệ kết cấu hạ tầng đô thị, tuân thủ các quy định về quản lý quy hoạch, quản lý đất đai và quản lý đô thị. Tăng cường bảo vệ, khôi phục rừng đầu nguồn, bảo vệ hành lang các dòng suối và hành lang công trình thoát nước đô thị. Kiên quyết xử lý các hành vi phạm xâm phạm làm cản trở hệ thống thoát nước thị trấn Yên Minh.

Trưởng phòng Kinh tế - Hạ tầng huyện Yên Minh, Nguyễn Hương Hiền khẳng định: Huyện đã và đang tiếp tục nghiên cứu đánh giá toàn diện hoạt động của hệ thống thoát nước khu vực trung tâm thị trấn để có giải pháp tổng thể giải quyết tình trạng trên. Tuy nhiên, rất cần tỉnh cho chủ trương để sớm triển khai thực hiện, bởi để làm được cần nguồn kinh phí lớn, vượt ngoài khả năng của huyện.