Chủ động nguồn nước phục vụ sản xuất nông nghiệp

BHG - Đến năm 2020, sau khi cải tạo và xây mới các công trình thủy lợi, ước diện tích lúa vụ Xuân được tưới chủ động 11.291 ha; lúa vụ Mùa tưới chủ động 27.354 ha; diện tích HOA màu, cây công nghiệp được tưới 1.340 ha và tạo nguồn nước tưới giữ ẩm cho 12.500 ha HOA màu. Qua đó, đáp ứng các phương thức canh tác để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, giảm chi phí sản xuất cho người nông dân.

Kênh mương nội đồng xã Linh Hồ (Vị Xuyên) được kiên cố hóa, đảm bảo nước tưới cho diện tích lúa và hoa màu của người dân.

Năm 2014, Bộ Nông nghiệp - Phát triển nông thôn (NN - PTNT) ban hành Quyết định số 794 phê duyệt Đề án Tái cơ cấu ngành Thủy lợi với mục tiêu nâng cao hiệu quả hoạt động, phục vụ tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, phát triển bền vững. Trên cơ sở đó, UBND tỉnh đã ban hành kế hoạch củng cố, tăng cường quản lý, vận hành, bảo dưỡng công trình thủy lợi (CTTL), cấp nước sinh hoạt sau đầu tư; điều chỉnh quy hoạch thủy lợi, cấp nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn.

Hiện nay, toàn tỉnh có 4.099 CTTL, cấp nước tưới cho 36.868 ha lúa 2 vụ với 4.289 km kênh. Trong đó, có 1.882 km kênh kiên cố đang hoạt động tốt, 824 km đã xuống cấp, 1.583 km kênh đất. Nhằm quản lý, khai thác tốt các CTTL, tỉnh đã chỉ đạo UBND các huyện, thành phố rà soát, kiện toàn các Hợp tác xã (HTX), Tổ quản lý CTTL sau đầu tư. Hiện toàn tỉnh có 50 HTX, 497 Tổ quản lý công trình với hơn 2.600 người trực tiếp quản lý, vận hành. Hàng năm, Sở NN - PTNT đều phối hợp với UBND các huyện tổ chức tập huấn, nâng cao năng lực quản lý, vận hành và duy tu, bảo dưỡng CTTL cho các thành viên HTX, tổ quản lý.

Tuy nhiên, việc thành lập, kiện toàn các HTX, tổ quản lý chưa thực sự triệt để và toàn diện. Do đó, hoạt động của các tổ chức này còn yếu ở nhiều mặt như: Phân công và giao nhiệm vụ cho các tổ viên chưa rõ; quy định các khoản thu, chi trong tổ chức chưa phù hợp; chưa xây dựng kế hoạch hoạt động hàng năm; kỹ năng quản lý, vận hành và duy tu, bảo dưỡng CTTL của các thành viên còn hạn chế; tình trạng hư hỏng, bồi lắng kênh dẫn chưa được sửa chữa, nạo vét kịp thời; vẫn còn xảy ra tình trạng lãng phí nước… Ngoài ra, hiện nay các hồ chứa nước trên địa bàn tỉnh chủ yếu có dung tích nhỏ từ 0,4 đến 4 triệu m3. Các công trình xây dựng lâu, kinh phí hàng năm dành cho công tác duy tu, sửa chữa, nâng cấp rất ít nên các hồ chứa đều bị xuống cấp, chưa phát huy hiệu quả.

Trước thực trạng đó, UBND tỉnh đã phê duyệt điều chỉnh Quy hoạch thủy lợi đến năm 2020, định hướng đến năm 2030. Theo đó, trong giai đoạn 2016 – 2020, giữ nguyên 3.012 công trình đang hoạt động để tưới cho 7.532 ha lúa vụ Xuân, 18.050 ha lúa vụ Mùa; nâng cấp, sửa chữa 135 công trình và cụm công trình tưới cho 7.010 ha lúa 2 vụ; làm mới, xây dựng lại 89 công trình tưới cho 6.053 ha lúa 2 vụ và 1.340 ha cây trồng cạn khác. Đến năm 2020, sau khi cải tạo và xây mới các công trình, ước diện tích lúa vụ Xuân được tưới chủ động 11.291 ha (tăng 1.487 ha), diện tích lúa vụ Mùa tưới chủ động 27.354 ha (tăng 3.043 ha), diện tích màu, cây công nghiệp được tưới 1.340 ha và tạo nguồn nước tưới giữ ẩm cho 12.500 ha màu. Qua đó, đáp ứng các phương thức canh tác để nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm, giảm chi phí sản xuất cho người nông dân.

Với đặc thù tỉnh miền núi, địa hình phức tạp, đất canh tác phân tán, ít cánh đồng lớn, các CTTL thường nhỏ, rải rác và nằm ở nơi địa hình phức tạp, xa khu tưới nên công tác quản lý, vận hành còn gặp nhiều khó khăn. Một thực tế nữa là nhân lực quản lý trực tiếp các CTTL ở cấp huyện, thành phố còn thiếu và yếu về năng lực; nhiều địa phương chưa thực sự quan tâm, chú trọng công tác bảo dưỡng, tu sửa, nạo vét kênh mương dẫn đến sự cố hư hỏng không được sửa chữa kịp thời, việc khai thác hiệu ích công trình phục vụ sản xuất còn nhiều hạn chế… 

Để thực hiện hiệu quả Đề án Tái cơ cấu ngành Thủy lợi, Sở NN - PTNT đã kiến nghị Bộ NN - PTNT có chính sách hỗ trợ tỉnh đào tạo, phát triển nguồn lực quản lý, khai thác và bảo vệ CTTL, sớm đầu tư các CTTL theo quy hoạch trên địa bàn. Phối hợp với các huyện, thành phố tiếp tục kiện toàn, đổi mới các HTX, ban quản lý CTTL cơ sở; xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, xâm hại CTTL; tuyên truyền, vận động nhân dân tích cực tham gia công tác quản lý, khai thác và bảo vệ CTTL…

Bài, ảnh: NGUYỄN PHƯƠNG