Những khó khăn trong việc triển khai thực hiện Luật HTX 2012

BHG - Mô hình tổ chức hợp tác xã  ( HTX) kiểu mới được xây dựng trong Luật năm 2012 là tổ chức do các thành viên tự nguyện hợp tác với nhau nhằm tương trợ lẫn nhau, đáp ứng nhu cầu chung về sản phẩm, dịch vụ cho chính mình. Đây thực sự là một phương thức mới góp phần nâng cao khả năng cạnh tranh của kinh tế hộ thành viên, đặc biệt là kinh tế hộ nông dân và các cơ sở sản xuất, kinh doanh quy mô vừa và nhỏ trong điều kiện cơ chế thị trường; Luật Hợp tác xã, năm 2012 nhằm mục tiêu khuyến khích và phát triển mạnh mẽ mô hình HTX kiểu mới, đồng thời định hướng phát triển các HTX hiện có hoạt động theo đúng bản chất hợp tác xã; bảo đảm quyền và lợi ích của hàng chục triệu hộ nông dân, hàng chục triệu người tiêu dùng, hộ kinh doanh cá thể.

Đặc biệt, Luật quy định rõ bản chất, tổ chức quản lý của HTX; quyền, nghĩa vụ của HTX và thành viên. Đồng thời yêu cầu điều lệ của HTX cần phải quy định rõ: mục tiêu hoạt động; mức độ thường xuyên sử dụng sản phẩm, dịch vụ; giá trị tối thiểu của sản phẩm, dịch vụ mà thành viên, HTX sử dụng; Luật cũng khẳng định cơ cấu tổ chức HTX gồm Đại hội thành viên, Hội đồng quản trị, Giám đốc (Tổng giám đốc) và Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên; đặc biệt tách bạch rõ chức năng quản lý (hội đồng quản trị) với chức năng điều hành HTX (giám đốc điều hành).

Việc sử dụng máy cày sẽ hiệu quả hơn khi có các HTX dịch vụ nông, lâm nghiệp. Trong ảnh: Bà con nông dân xã Vĩnh Phúc (Bắc Quang) chuẩn bị đất sản xuất vụ mùa. Ảnh: ĐỨC DŨNG

Luật HTX 2012 có hiệu lực thi hành từ 1/7/2013 nhưng cho đến thời điểm này, việc triển khai thực hiện Luật HTX vẫn còn nhiều lúng túng, bất cập, đặc biệt là đối với các cơ quan được giao quản lý nhà nước trong lĩnh vực kinh tế hợp tác, điều này một phần nguyên nhân đến gần cuối năm 2013 Chính phủ mới ban hành Nghị định số 193/2013/NÐ-CP hướng dẫn quy định chi tiết một số điều thi hành Luật HTX; Đến cuối tháng 5/2014 mới có Thông tư số 03/2014/TT-BKHÐT của Bộ Kế hoạch và Ðầu tư về hướng dẫn đăng ký HTX và chế độ báo cáo tình hình hoạt động của HTX. Có thể nói, chính việc các văn bản hướng dẫn dưới Luật được ban hành chậm, phần nào gây khó khăn cho HTX và các cơ quan chuyên môn, nhất là trong lĩnh vực thủ tục đăng ký thành lập và chuyển đổi theo Luật  HTX 2012. Thực tế cũng cho thấy, rất nhiều HTX hiện nay đang phải đối mặt với muôn vàn tình huống phát sinh hằng ngày, chưa biết phải làm thế nào để đảm bảo thực hiện đúng Luật HTX hiện hành. Cụ thể như, Một số HTX trên địa bàn huyện Mèo Vạc khi được thành lập làm thủ tục đăng ký mã số thuế, ngành thuế yêu cầu HTX phải có quyết định của cấp có thẩm quyền phê duyệt điều lệ HTX mới đủ thủ tục để đăng ký mã số thuế dẫn đến gây khó khăn cho HTX và cơ quan cấp đăng ký thành lập HTX, vì theo Luật HTX 2012 không có quy định nào khi cấp giấy đăng ký thành lập phải có quyết định phê duyệt điều lệ HTX. Hay khi HTX đăng ký lại HTX thì có sự thay đổi số giấy chứng nhận đăng ký HTX theo quy đinh mới, tuy nhiên khi HTX làm hồ sơ, thủ tục Quyết toán công trình thi công của Nhà nước, Quyết toán thuế không được chấp nhận vì lý do số Giấy chứng nhận đăng ký HTX không trùng khớp với số ban đầu. Dẫn đến nhiều HTX trên địa bàn chưa làm thủ tục đăng ký lại theo Luật HTX 2012, HTX đành phải để đến hết năm sau khi quyết toán xong các vấn đề liên quan đến tài chính khi đó mới làm thủ tục đăng ký lại.

Bên cạnh đó theo Ðiều 62 Luật Hợp tác xã năm 2012 quy định: HTX thành lập trước ngày Luật này có hiệu lực mà tổ chức và hoạt động không phù hợp quy định của Luật này thì phải đăng ký lại hoặc chuyển sang loại hình tổ chức khác trước ngày 1/7/2016. Tuy nhiên theo số liệu tổng hợp của Liên minh HTX tỉnh tính đến 30/5/2016 toàn tỉnh mới có 81 HTX được chuyển đổi, trên tổng số 400 HTX được thành lập trước ngày 1/7/2013 khi Luật HTX 2012 có hiệu lực thi hành, chiếm 20% tổng số HTX phải chuyển đổi theo Luật. Chỉ còn chưa đầy một tháng nữa là đến hạn cuối cùng phải chuyển đổi, tuy nhiên vẫn còn 80% số HTX phải chuyển đổi chưa triển khai thực hiện vì những nguyên nhân nêu trên. Bên cạnh đó việc chuyển đổi các HTX theo Luật còn chậm là do chưa có sự quan tâm chỉ đạo sát sao của các cấp, các ngành trong việc chỉ đạo triển khai thực hiện Luật HTX. Sau khi UBND tỉnh ban hành văn bản chỉ đạo số 1156/UBND-NNTNMT, ngày 26/04/2016 về việc đôn đốc thực hiện chuyển đổi HTX theo Luật HTX năm 2012, khi đó các ngành có liên quan, UBND các huyện thành phố mới tập trung chỉ đạo tổ chức triển khai thực hiện. Mặt khác cán bộ chuyên môn tại các huyện, thành phố trực tiếp làm nhiệm vụ hướng dẫn thực hiện việc đăng ký, chuyển đổi theo Luật HTX còn nhiều lúng túng trong quá trình tổ chức thực hiện, chưa nghiên cứu, cập nhật cụ thể các văn bản hướng dẫn thực hiện Luật HTX. Theo phản ánh của một số HTX khi đi đăng ký lại HTX cán bộ tiếp nhận hồ sơ còn không nắm được Luật HTX 2012, HTX đã xây dựng hồ sơ hoàn chỉnh tho hướng dẫn tại Thông tư 03/2014/TT-BKHÐT của Bộ Kế hoạch và Ðầu tư về hướng dẫn đăng ký HTX, khi đến làm thủ tục đăng ký lại bộ phận tiếp nhận hồ sơ yêu cầu trong Điều lệ HTX phải mã hóa ngành, nghề đăng ký kinh doanh và trả lại hồ sơ yêu cầu HTX phải điều chỉnh lại,  trong khi đó theo điều 5 thông tư 03/20014/TT-BKHĐT quy định rõ " Việc mã hóa ngành, nghề đăng ký kinh doanh trong giấy chứng nhận đăng ký hợp tác xã chỉ có ý nghĩa trong công tác thống kê;  Căn cứ vào Hệ thống ngành kinh tế Việt Nam, hợp tác xã tự lựa chọn ngành, nghề kinh doanh cấp 4 và ghi mã ngành, nghề kinh doanh vào giấy đề nghị đăng ký hợp tác xã. Cơ quan đăng ký hợp tác xã đối chiếu và ghi ngành, nghề kinh doanh, mã số ngành, nghề kinh doanh vào giấy chứng nhận đăng ký hợp tác xã ..." không có quy định nào yêu cầu HTX phải mã hóa ngành nghề kinh doanh trong Điều lệ HTX, qua đó đã gây trở ngại và bức súc đối với HTX khi đi làm thủ tục đăng ký lại. Nguyên nhân chính trong việc chậm chuyển đổi HTX đó là, đối với các HTX không nắm bắt và tiếp cận kịp thời các chủ trương chính sách có liên quan đến hoạt động của HTX, nhiều HTX cho biết họ không nắm bắt và được biết Luật HTX mới được ban hành và đã có sự thay đổi, họ không mắm bắt được yêu cầu phải chuyển đổi HTX theo Luật HTX 2012, qua đó cho thấy công tác tuyên truyền triển khai thực hiện và đưa các văn bản Luật vào cuộc sống còn nhiều bất cập và chưa được triển khai đồng bộ. Mặc dù sau khi thông tư số 03/20014/TT-BKHĐT được ban hành Liên minh HTX tỉnh đã chủ động xây dựng kế hoạch, xây dựng bộ tài liệu và khung hướng dẫn về việc triển khai thực hiện Luật HTX và Hướng dẫn chi tiết chuyển đổi HTX theo Luật HTX 2012, đồng thời trong năm 2015 Liên minh HTX tỉnh đã đồng loạt tổ chức 11 lớp tập huấn, hướng dẫn chuyển đổi cho tất cả HTX trên địa bàn 11 huyện, thành phố và sở Nông nghiệp & PTNT tỉnh đã xây dựng bộ tài liệu và tổ chức các lớp tập huấn chuyển đổi theo Luật HTX cho các HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh, khi đó các HTX mới nắm bắt và biết được những thay đổi và những quy định mới trong Luật HTX.

Thông qua Luật đã khó, nhưng đưa Luật phát huy hiệu quả trong cuộc sống còn khó hơn, đòi hỏi sự nỗ lực của cả hệ thống chính trị, đặc biệt phải có sự chỉ đạo, thực hiện quyết liệt mang tính tập trung, thống nhất của các cấp chính quyền và các cơ quan được giao nhiệm vụ quản lý nhà nước về kinh tế tập thể. Để thực hiện có hiệu quả trong triển khai luật, các văn bản liên quan, tư vấn hỗ trợ cho việc chuyển đổi luật đối với các HTX  thì đòi hỏi cấp có thẫm quyền, các cơ quan quản lý nhà nước của tỉnh, các huyện, thành phố cần tiếp tục có chủ trương và phối hợp với Liên minh HTX tỉnh hướng dẫn, hỗ trợ cụ thể với phương châm “cầm tay chỉ việc”, tháo gỡ vướng mắc để đưa Luật nhanh chóng đi vào cuộc sống. Do vậy, trong thời gian tới, cần kiện toàn bộ máy quản lý nhà nước về kinh tế tập thể, hợp tác xã bảo đảm đủ tầm, đủ lực đưa Luật Hợp tác xã năm 2012 vào cuộc sống và đưa phong trào hợp tác xã trên địa bàn tỉnh phát triển đúng tiềm năng, mục tiêu theo chủ trương của Đảng và các chính sách của Nhà nước đã đề ra về phát triển kinh tế tập thể./.

  Hoàng Hiệp

Liên minh HTX tỉnh Hà Giang