Xây dựng nếp sống văn minh trên vùng cực Bắc - Kỳ I: Hủ tục dẫn đến đói, nghèo

BHG - Hà Giang là tỉnh miền núi, biên giới, có nền văn hóa vùng, miền phong phú, đa dạng; là nơi cư trú của 19 dân tộc anh em. Những năm gần đây được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, sự cố gắng, nỗ lực của Đảng bộ, chính quyền và nhân dân các dân tộc trong tỉnh, KT-XH, trình độ dân trí của đồng bào các dân tộc thiểu số có nhiều chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, các hủ tục, phong tục, tập quán lạc hậu vẫn còn bám rễ, là một trong những nguyên nhân dẫn đến đói nghèo.

Lãnh đạo huyện Xín Mần giúp gia đình anh Thèn Văn Hiệu quy hoạch cải tạo vườn tạp.

Trong cuộc sống đồng bào các dân tộc ít người chiếm tỷ lệ cao như Mông, Dao, Nùng, Giấy... vẫn còn tồn tại một số tập quán được lưu truyền từ lâu đời, được nhân dân sử dụng một cách thuần thục và trở thành thói quen trong đời sống xã hội, nhất là những tập tục trong ma chay, cưới hỏi, nhiều tập quán được lưu giữ tạo nên bản sắc văn hóa tốt đẹp của từng dân tộc. Tuy nhiên, trong đó có một số tập quán không còn phù hợp với xu thế phát triển hiện nay, biến tướng thành hủ tục gây mất an ninh trật tự, tốn kém lãng phí, mất vệ sinh môi trường, ảnh hưởng đến sự phát triển nòi giống của đồng bào các dân tộc và dẫn đến đói, nghèo, như: Tình trạng tảo hôn, kết hôn cận huyết thống; việc thách cưới cao, tổ chức đám cưới, đám tang dài ngày, giết mổ nhiều gia súc, gia cầm; việc quá coi trọng lễ nghi, cúng bái tới mức mê tín dị đoan; hủ tục cướp vợ...

Chuyện buồn ở Tả Nhìu

Xã Tả Nhìu, huyện Xín Mần với gần 100% dân số là dân tộc Nùng, trong những năm gần đây, nhờ sự hỗ trợ của Nhà nước, sự cố gắng của người dân, đời sống vật chất, tinh thần của bà con không ngừng được nâng lên. Tuy nhiên, những tập quán lạc hậu vẫn hiện hữu trong đồng bào đã gây lãng phí, tốn kém rất lớn và trình độ dân trí thấp đã khiến tỷ lệ hộ nghèo, cận nghèo và tái nghèo ở Tả Nhìu vẫn còn rất cao…

Đến thăm gia đình anh Thèn Văn Hiệu, một hộ nghèo của thôn Lủng Mở, xã Tả Nhìu. Gia đình có bốn người, hai vợ chồng và hai đứa con, với dáng vẻ nhanh nhẹn, hoạt bát, mặc dù rất chịu khó lao động, chí thú làm ăn, nhưng cái nghèo cứ đeo bám gia đình anh như một vòng luẩn quẩn. Anh cho biết: Ngoài việc làm ruộng nương, chăn nuôi gia súc, gia cầm ở địa phương, những lúc nông nhàn anh còn lên tận thành phố Hà Giang làm thuê để có tiền trang trải và nuôi con cái ăn học. Anh tếu táo “Em nhạc nào cũng nhảy” cốt kiếm được đồng tiền để trang trải cuộc sống gia đình. Khi được hỏi tại sao chịu khó làm ăn như vậy nhưng gia đình vẫn nghèo? Đôi mắt đợm buồn, anh nói: Ở thôn, xã em 100% là đồng bào dân tộc Nùng, quan hệ dòng họ, nội ngoại đan xen. Khi có người mất, cả dòng họ, nội, ngoại đến làm ma, đem theo trâu, bò, lợn, gà, dê để mổ… ăn uống, cúng bái linh đình mấy ngày, rất lãng phí. Anh kể, khi bố em mất một số người họ hàng, nội ngoại cũng đem trâu, bò, lợn, gà, dê đến làm ma. Theo phong tục dân tộc em đó là món nợ em phải trả mỗi khi trong dòng họ có người chết.

Anh Thèn Văn Hiệu (ngoài cùng bên trái) chia sẻ câu chuyện buồn về những hủ tục tại địa phương.

Khi được hỏi, con dê buộc ở cột nhà kia để đem bán à? Anh Thèn Văn Hiệu cho biết, vừa mua với giá gần 3 triệu đồng để chuẩn bị đi đám tang nhà ông anh rể. Nước mắt rơm rớm, anh Thèn Văn Hiệu rãi bày, nhiều khi túng thiếu, sáng con xin tiền học không có, nhưng vẫn phải vay mượn để mua gia súc, giam cầm để đem đi đám tang. Ngay trong tháng này nhà em đã tiêu tốn gần chục triệu vào việc tang trong dòng họ… Với bản chất thật thà, anh Thèn Văn Hiệu nói, cũng biết đây là phong tục đã lạc hậu, rất muốn cải tạo, bài trừ, nhưng không biết phải bắt đầu từ đâu, làm như thế nào? Bởi nếu làm một mình sẽ bị dòng họ bài trừ, cô lập chính mình.

Cần thực hiện đồng bộ

Theo tìm hiểu, từng dân tộc trên địa bàn tỉnh ta, mặc dù sống khác địa bàn thôn, xóm, xã, nhưng đều có quan hệ dòng họ, nội, ngoại rất khăng khít, nên việc triển khai thực hiện các chỉ thị, nghị quyết và các chương trình của tỉnh, của huyện cần thực hiện đồng bộ.

Đồng chí Thèn Xuân Giằng, Bí thư Chi bộ thôn Lủng Mở, xã Tả Nhìu tâm sự: “Trên địa bàn thôn 100% là đồng bào dân tộc Nùng và các thôn khác cũng vậy, thậm chí là xã khác, huyện khác cũng có đồng bào dân tộc Nùng sinh sống và cũng có quan hệ dòng họ, bên nội, bên ngoại. Vì vậy việc giữ gìn, phát huy bản sắc, giá trị tốt đẹp của các phong tục, tập quán của đồng bào dân tộc Nùng, hay bài trừ các tập quán lạc hậu rất cần triển khai đồng bộ trên phạm vi toàn xã, toàn huyện, toàn tỉnh, thậm chí cả các tỉnh lân cận thì mới đem lại hiệu quả. Bởi nếu không, nơi này làm, nơi kia không thực hiện thì không có hiệu quả”.

Nhận diện và hiểu rõ tác hại, hệ lụy của những hủ tục đối với đồng bào các dân tộc thiểu số tại địa phương, thực hiện Chỉ thị, Nghị quyết của BTV, BCH Đảng bộ tỉnh, BTV Huyện ủy Xín Mần đã thành lập Ban chỉ đạo, phân công nhiệm vụ cụ thể cho các thành viên và huy động cả hệ thống chính trị vào cuộc quyết liệt, với nhiều giải pháp cụ thể như: Triển khai quán triệt, tuyên truyền đến 63/63 Chi, Đảng bộ trực thuộc, với tổng số 5.504/5.545 đảng viên đạt 99,3% và tuyên truyền trong các đoàn viên, hội viên, quần chúng nhân dân cơ sở có 22.685 lượt người. Thành lập 5 tổ khảo sát đánh giá các hủ tục, phong tục, tập quán lạc hậu cần được cải tạo và những tập quán tốt đẹp cần phát huy trong 5 dân tộc: Nùng, Mông, Tày, Dao, La Chí trên địa bàn huyện; đồng thời tổ chức hội thảo bàn các giải pháp bài trừ các hủ tục; xây dựng nếp sống văn minh trong đồng bào các dân tộc thiểu số trên địa bàn huyện trong việc tổ chức đám cưới, đám tang, lễ hội và đời sống sinh hoạt của các dân tộc: Nùng, Mông, Tày, Dao, La Chí.

Đồng chí Hoàng Nhị Sơn, Bí thư Huyện ủy Xín Mần cho biết: Xín Mần là huyện đặc biệt khó khăn của tỉnh; địa hình đồi, núi cao, chia cắt mạnh, dân cư sống phân tán, trình độ dân trí của đồng bào các dân tộc thiểu số còn nhiều hạn chế… Trên địa bàn huyện có nhiều dân tộc anh em cùng chung sống, mỗi dân tộc đều có những phong tục, tập quán riêng; trong đó có những phong tục, tập quán tốt đẹp cần được phát huy, lưu giữ, nhưng cũng có không ít phong tục, tập quán đã lạc hậu và trở thành hủ tục gây lãng phí, tốn kém của cải; ảnh hưởng đến thể trạng, sức khỏe của con người, gây mất vệ sinh môi trường, lây nhiễm dịch bệnh cần được cải tạo, loại bỏ. Thực hiện Chỉ thị 09, Nghị quyết 27 của BTV, BCH Đảng bộ tỉnh, tại Xín Mần được cả hệ thống chính trị vào cuộc quyết liệt với nhiều giải pháp sáng tạo phù hợp với thực tế từng địa phương và đã đạt được những kết quả bước đầu, khá toàn diện. Tuy nhiên, kết quả đạt được chưa thực sự như mong muốn. Huyện Xín Mần xác định đây là nhiệm vụ hết sức quan trọng không thể giải quyết trong “một sớm, một chiều”, cần có giải pháp linh hoạt bền bỉ và đồng bộ.

Bài ảnh: Văn Nghị

	Xây dựng nếp sống văn minh trên vùng cực Bắc - Kỳ II: Ánh sáng của Đảng soi đường, chỉ lối
	Xây dựng nếp sống văn minh trên vùng cực Bắc - Kỳ cuối: Cả hệ thống chính trị vào cuộc