Phát huy vai trò, vị trí đội ngũ trí thức nước nhà - nguyên khí của quốc gia

BHG - “Bối cảnh tình hình mới đòi hỏi chúng ta phải quan tâm xây dựng, phát triển và phát huy mạnh mẽ hơn nữa vai trò, vị trí và sự đóng góp của đội ngũ trí thức nước nhà - nguyên khí của quốc gia, đáp ứng nhu cầu chủ động, tích cực tham gia Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ Tư, tiếp tục đẩy mạnh sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH-HĐH) đất nước” - Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh trong phát biểu khai mạc Hội nghị T.Ư 8 vừa qua.

Trong chương trình nghị sự của Hội nghị lần thứ Tám BCH T.Ư Đảng khoá XIII có nội dung quan trọng là tổng kết 15 năm thực hiện Nghị quyết T.Ư 7 khóa X về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh CNH-HĐH đất nước. Hội nghị dành nhiều thời gian thảo luận, xem xét kỹ lưỡng, thấu đáo, đánh giá khách quan, toàn diện, chỉ ra những kết quả chủ yếu đạt được, những hạn chế, yếu kém và nguyên nhân, bài học kinh nghiệm. Trên cơ sở phân tích, dự báo bối cảnh tình hình mới, Hội nghị T.Ư 8 khoá XIII ban hành Nghị quyết 45-NQ/TW ngày 24/11/2023 về tiếp tục xây dựng và phát huy vai trò của đội ngũ trí thức đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước nhanh và bền vững trong giai đoạn mới.

Phòng Thư ký - Xuất bản Báo Hà Giang ứng dụng chuyển đổi số trong xây dựng maket số báo thường kỳ. Ảnh: PV

Nhìn nhận quá trình thực hiện Nghị quyết T.Ư 7 khóa X trên địa bàn tỉnh, đồng chí Cao Hồng Kỳ, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học - Kỹ thuật (KH&KT) tỉnh khẳng định: Sau khi Nghị quyết ban hành, tổ chức bộ máy của Liên hiệp các Hội KH&KT tỉnh từng bước hình thành và phát triển. Đến nay, Liên hiệp các Hội KH&KT tỉnh phát triển tổ chức được 10 hội thành viên hoạt động trên lĩnh vực KH&KT với hơn 10.000 hội viên; trong đó, trình độ Tiến sỹ 13 người, Thạc sỹ 56 người, Cao đẳng, Đại học 2.238 người. Đây là lực lượng trí thức quan trọng, đi đầu trong việc tuyên truyền phổ biến kiến thức khoa học, công nghệ (KHCN) và chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, góp phần tạo phong trào nghiên cứu khoa học, đưa tiến bộ KH&KT vào thực tế sản xuất và đời sống.

Từ năm 2012 đến nay, Liên hiệp các Hội KH&KT tỉnh đã tập hợp đông đảo đội ngũ trí thức, chuyên gia, cán bộ khoa học trong và ngoài tỉnh tham gia ý kiến vào 25 dự án luật, 30 chương trình, đề án, dự án trọng tâm trọng điểm; tham gia ý kiến đối với trên 20 nghị quyết, chính sách liên quan đến các lĩnh vực phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Giai đoạn 2012-2021, đơn vị đã tập hợp, tạo cầu nối cho đội ngũ trí thức tham gia đề xuất và tổ chức triển khai 22 đề tài, dự án, hội nghị, hội thảo khoa học do Hội đồng Khoa học tỉnh, Liên hiệp Hội KH&KT Việt Nam và các tổ chức phi chính phủ quốc tế tài trợ.

Sau 15 năm thực hiện Nghị quyết T.Ư 7 khoá X, đội ngũ trí thức của tỉnh từng bước khẳng định vị trí, vai trò là lực lượng lao động sáng tạo đi đầu trong công cuộc CNH-HĐH đất nước, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh. Mặc dù đạt nhiều kết quả, nhưng theo đồng chí Cao Hồng Kỳ, cơ cấu trí thức chất lượng cao của tỉnh chưa cân đối giữa các lĩnh vực; cơ chế chính sách nhằm phát huy tiềm năng của đội ngũ trí thức còn ít, chưa phù hợp... nên rất cần “cú hích” để đội ngũ này thực sự phát huy vai trò quan trọng trong tiến trình phát triển đất nước.

Thực trạng đội ngũ trí thức thời gian qua được Hội nghị T.Ư 8 chỉ rõ đó là sự phát triển cả về số lượng và chất lượng; là lực lượng đi đầu trong nghiên cứu, đổi mới sáng tạo, ứng dụng KHCN, hội nhập quốc tế. Nhiều công trình, sản phẩm KHCN, văn hoá, tác phẩm văn học, nghệ thuật có giá trị cao của đội ngũ trí thức góp phần quan trọng cho quá trình CNH-HĐH đất nước, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Tuy nhiên, việc phát huy vai trò của đội ngũ trí thức còn bất cập, hạn chế; thiếu cơ chế, chính sách đột phá trong đầu tư, huy động nguồn lực, đào tạo, bồi dưỡng, thu hút, trọng dụng, tôn vinh trí thức, nhất là bộ phận trí thức tinh hoa, các nhà khoa học, nhà văn hoá lớn. Cơ cấu, số lượng, chất lượng đội ngũ trí thức chưa hợp lý, thiếu hụt chuyên gia đầu ngành trong các lĩnh vực quan trọng; chưa tạo được môi trường thuận lợi động viên trí thức chủ động nghiên cứu, ứng dụng khoa học, công nghệ, truyền thụ kiến thức, tư vấn, phản biện xã hội; việc xây dựng đội ngũ trí thức chưa gắn với mục tiêu, nhiệm vụ của từng ngành, địa phương.

Nguyên nhân của những hạn chế, khuyết điểm nêu trên chủ yếu do nhận thức của một số cấp uỷ, tổ chức Đảng, người đứng đầu về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của đội ngũ trí thức chưa đầy đủ, sâu sắc; việc thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước chưa đồng bộ, hiệu quả; chậm khắc phục hạn chế, bất cập trong cơ chế, chính sách đối với đội ngũ trí thức. Một bộ phận trí thức chưa nhận thức đầy đủ vai trò đối với phát triển đất nước, còn thụ động, trông chờ, ngại bày tỏ chính kiến; năng lực, phẩm chất, uy tín chưa đáp ứng yêu cầu.

Từ thực tế trên, Nghị quyết 45-NQ/TW đề ra 5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp cụ thể: Tiếp tục nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của đội ngũ trí thức; đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng, đãi ngộ và tôn vinh trí thức, trọng dụng nhân tài; tăng cường quản lý nhà nước, hoàn thiện hệ thống pháp luật cơ chế, chính sách đối với đội ngũ trí thức; tăng cường nguồn lực xây dựng đội ngũ trí thức chủ động, tích cực hội nhập quốc tế; phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ trí thức, đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của các hội trí thức.

Thực hiện đồng bộ, hiệu quả các nhóm giải pháp trên, nước ta sẽ đạt được mục tiêu đến năm 2030 phát triển đội ngũ trí thức về số lượng và chất lượng, nhất là đội ngũ chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành trong lĩnh vực then chốt, trọng yếu, lĩnh vực mới đáp ứng yêu cầu CNH-HĐH. Hoàn thiện cơ chế, chính sách bảo đảm khả thi, đồng bộ, tạo cơ hội, điều kiện, động lực cho đội ngũ trí thức phát triển toàn diện, nâng cao năng lực, trình độ và cống hiến cho đất nước. Ưu tiên bảo đảm nguồn lực cho đầu tư phát triển KHCN, nhất là công nghệ cao, công nghệ lõi, công nghệ nguồn, công nghệ mũi nhọn; quan tâm đầu tư cho nghiên cứu cơ bản, nghiên cứu ứng dụng lĩnh vực Việt Nam có thế mạnh, khoa học xã hội và nhân văn, khoa học lý luận chính trị, quản lý, giáo dục và đào tạo, y tế, văn hoá, văn học, nghệ thuật. Tăng số lượng phát minh, sáng chế, công trình khoa học trong bảng xếp hạng của khu vực và thế giới. Đến năm 2050, đội ngũ trí thức Việt Nam lớn mạnh, có chất lượng cao, cơ cấu hợp lý, thuộc tốp đầu khu vực và tiệm cận với các nước phát triển; nhiều nhà khoa học có ảnh hưởng trên thế giới, đạt các giải thưởng quốc tế trên các lĩnh vực; nhiều tổ chức khoa học và công nghệ, cơ sở giáo dục và đào tạo đạt chuẩn quốc tế đáp ứng yêu cầu của quốc gia phát triển.

Và như vậy, đội ngũ trí thức nước ta sẽ thực sự trở thành lực lượng lao động trí óc, có trình độ học vấn cao, chuyên môn sâu, có năng lực tư duy độc lập, sáng tạo; giàu lòng yêu nước, có đạo đức và lý tưởng cách mạng, gắn bó với Đảng, Nhà nước và dân tộc; có trách nhiệm tiên phong, tạo ra sản phẩm tinh thần, vật chất chất lượng cao cho xã hội, là nguồn lực đặc biệt trong phát triển kinh tế tri thức; là nhân tố quan trọng trong nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, nâng tầm trí tuệ và sức mạnh dân tộc, đóng góp to lớn cho sự nghiệp đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

THIÊN THANH