Quyết liệt ngăn chặn dịch lợn "tai xanh"

Dịch lợn tai xanh  lần này lại bùng phát dữ dội. Từ Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Nam, dịch lan nhanh sang các tỉnh trọng điểm chăn nuôi phía bắc và đến nay vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại.

Tuân thủ nghiêm ngặt quy trình chăn nuôi an toàn sinh học, hầu hết các trang trại quy mô lớn đều không bị dịch lợn "tai xanh".

Trước diễn biến phức tạp của dịch bệnh, công tác phòng, chống dịch hiện nay được đẩy mạnh theo hướng: vừa dập dịch, vừa khẩn trương ngăn chặn dịch tới những vùng chưa có dịch...

Hơn 200 nghìn con lợn nhiễm bệnh

Xuất hiện lần đầu ở Hà Tĩnh (kể từ ngày 28-3), liên tiếp trong những ngày sau đó, dịch rối loạn hô hấp và sinh sản ở lợn (dịch tai xanh) bùng phát mạnh ở Thanh Hóa, Nghệ An.

Chỉ vỏn vẹn gần một tháng, dịch lan nhanh ra gần 660 phường, xã, thuộc 50 huyện, thị xã của mười tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Nam, Thừa Thiên - Huế, Lâm Ðồng, Thái Bình, Nam Ðịnh, Ninh Bình và Thái Nguyên; làm hơn 230 nghìn con lợn mắc bệnh, ốm chết, buộc phải tiêu hủy.

So với hai đợt dịch tai xanh (năm 2007), đợt dịch này bùng phát mạnh hơn, cả bề rộng (địa bàn) và bề sâu (số lượng lợn nhiễm bệnh).

Thanh Hóa là tỉnh bị thiệt hại nặng nhất; theo số liệu thống kê, đến ngày 27-4, dịch đã lan ra 473 phường, xã của 26 huyện, thị xã của tỉnh, với số lượng lợn nhiễm bệnh lên tới hơn 185 nghìn con, chiếm hơn 13% tổng đàn lợn của tỉnh (1,4 triệu con).

Dịch lan rộng, vượt ra ngoài tầm kiểm soát của địa phương.

Nguyên do: Bệnh mới xuất hiện lần đầu  ở ba tỉnh Hà Tĩnh, Thanh Hóa và Nghệ An, cho nên các tỉnh hầu như không chủ động kiểm soát ngay được tình hình dịch bệnh, không khoanh vùng, dập dịch, không xử lý kịp thời những ổ dịch vừa mới xuất hiện, hơn thế quan điểm giải quyết xử lý các ổ dịch chưa thống nhất; cơ chế chính sách hỗ trợ còn nhiều bất cập, nên chưa khuyến khích được người dân khai báo, chủ động cùng  hợp tác phòng, chống dịch; vả lại công tác tuyên truyền về dịch bệnh chưa đầy đủ nên người chăn nuôi có tư tưởng chủ quan, lơ là, thậm chí còn bán tháo lợn bệnh.

Bên cạnh đó  hệ thống thú y cơ sở vẫn chưa đủ mạnh, nên không giám sát phát hiện bệnh kịp thời. Theo các nhà khoa học, bệnh là do virus PRRS ở thể cường độc nên tốc độ lây lan rất nhanh.

Chỉ sau khi xác định chính xác sự xuất hiện của dịch tai xanh, các địa phương mới thật sự vào cuộc, huy động mọi lực lượng, kể cả hệ thống chính trị, bao vây, dập dịch.

Khi Chính phủ chưa quyết định nâng mức hỗ trợ tiêu hủy lên 25 nghìn đồng/kg lợn hơi, thì tại địa phương, Thanh Hóa và Nghệ An đã "mạnh tay" chi 20 nghìn đồng/kg lợn hơi (mức hỗ trợ trong đợt dịch năm 2007 là 10.000 đồng/kg). Hà Tĩnh cũng "cân đối lại ngân sách", bảo đảm 15 nghìn đồng/kg cho người chăn nuôi tiêu hủy gia súc nhiễm bệnh; thực hiện ngay biện pháp mạnh nhằm "bế quan tỏa cảng" vùng dịch như việc cấm các hoạt động giết mổ, buôn bán, tiêu thụ lợn trên địa bàn tỉnh trong thời gian có dịch, đồng thời cấp ngay hóa chất dự phòng, vôi bột cho các địa phương khử trùng tiêu độc môi trường, tăng cường hệ thống chốt kiểm dịch, kiểm tra việc vận chuyển gia súc ra vào ở các cửa ngõ tỉnh...

Song, do dịch đã lan rộng ra nhiều địa bàn, nên việc tổ chức chống dịch ở cơ sở phần nào đã uể oải và hết sức lúng túng trong việc xử lý tiêu hủy gia súc nhiễm bệnh, kiểm soát việc buôn bán lợn bất hợp pháp từ vùng có dịch ra vùng chưa có dịch.

Một số nơi,  các cấp chính quyền ở cơ sở còn chủ quan lơ là với dịch  chưa quan tâm công tác tuyên truyền, vận động, vì thế nhận thức của người dân về chăn nuôi an toàn sinh học còn yếu, đó  là những nguyên nhân chủ yếu làm phát tán nhanh mầm bệnh trong thời gian vừa qua. 

Tiêu hủy triệt để số lợn nhiễm bệnh tai xanh

Ngay khi dịch xuất hiện và có chiều hướng lây lan trên diện rộng, Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Ðức Phát đã liên tục gửi công điện (số 19, 20, 21) chỉ đạo nhằm đưa ra các biện pháp cấp bách phòng, chống dịch. Trong đó, giải pháp chính "cần phát hiện sớm ổ dịch để bao vây xử lý nhanh, gọn", "tiêu hủy ngay, triệt để toàn bộ lợn bị bệnh, không giữ chữa trị", và "khi dịch xuất hiện ở quy mô nhỏ, thì tiêu hủy triệt để lợn bệnh và những con trong một chuồng,... không chờ kết quả xét nghiệm".

Dù đã có những biện pháp quyết liệt và đồng bộ, nhưng đến nay, dịch tai xanh vẫn diễn biến phức tạp, trong khi đó việc tiêu hủy gia súc nhiễm bệnh lại đang nảy sinh những vấn đề bất cập mới trong khâu tổ chức thực hiện ở địa phương.

Thực tế, một số địa phương có tình trạng lạm dụng việc tiêu hủy, cứ thấy lợn có biểu hiện ốm là đem tiêu hủy một cách tràn lan, gây thiệt hại cho người dân. Số lượng lớn lợn nhiễm bệnh buộc phải tiêu hủy đã làm nảy sinh tình trạng quá tải từ đất chôn lấp, lực lượng, phương tiện tiêu hủy đến hóa chất dùng cho tiêu độc khử trùng môi trường... vì thế nhiều địa phương không tuân thủ đúng quy trình tiêu hủy theo hướng dẫn (số 561) của Cục Thú y; thậm chí có trường hợp bắt buộc phải làm sai hướng dẫn vì điều kiện địa phương không cho phép! (như ở xã vùng trũng thuộc huyện Quảng Ðiền, Thừa Thiên - Huế, không thể có khu đất cao để thực hiện đúng quy trình).

Còn người dân vì xót của nên vẫn có tư tưởng muốn bán chạy, để phần nào gỡ được chi phí, thương lái thì vì lợi nhuận trước mắt nên bất chấp pháp luật, sẵn sàng lùng sục trong vùng dịch để vận chuyển, mua bán kiếm lời, vô hình chung là tác nhân chủ yếu làm cho mầm bệnh phát tán rộng...

Ðể có thể vừa khống chế dịch nhanh chóng, vừa tiết kiệm chi phí, trong thời gian qua, rất nhiều nhà quản lý, khoa học, chủ trang trại chăn nuôi đã đưa ra các giải pháp phòng, chống mang tính chiến lược như hạn chế chăn nuôi nhỏ lẻ, nhanh chóng tổ chức chăn nuôi tập trung, bảo đảm an toàn sinh học, thống nhất quy trình phòng, chống bệnh tai xanh và nghiên cứu cơ chế lây lan để chủ động phòng, chống dịch...

Song, cũng có rất nhiều ý kiến cho rằng: Thay vì tiêu hủy lợn mắc bệnh, có thể giết mổ, chế biến chín (vì bệnh tai xanh không lây sang người) để tránh lãng phí ? Giải pháp này có thể làm giảm thiệt hại cho người chăn nuôi nhưng liệu có khả thi không? Hoặc nên hay không nên sử dụng vaccine phòng bệnh? Và vaccine nào phù hợp virus PRRS gây dịch tai xanh ở nước ta?

Ðó cũng là những giải pháp cơ bản trong tình hình hiện nay, nhưng tính khả thi của nó cần phải xem xét một cách bài bản, dựa trên nền nhận thức của người dân về chăn nuôi an toàn sinh học, phòng, chống dịch và hệ thống giám sát dịch, đồng thời liên quan vấn đề này là hệ thống giết mổ, chế biến tập trung cũng như hệ thống kiểm dịch, kiểm soát vận chuyển, buôn bán gia súc liệu đã đáp ứng được những yêu cầu phòng, chống dịch?

Tất cả những vấn đề đó cần được tổng kết, rút kinh nghiệm ngay sau mỗi đợt chống dịch, nhằm thống nhất một quy trình phòng, chống bệnh lợn tai xanh. Từ đó tránh được tình trạng bị động, lúng túng và chủ động hơn trong việc ngăn chặn, dập dịch, ngay khi mới bùng phát trên diện hẹp.