Cải cách nền hành chính Nhà nước

Kiện toàn bộ máy hành chính nhà nước: Những tiến bộ và những vấn đề đặt ra

Qua bảy năm thực hiện cho thấy, hiệu lực, hiệu quả quản lý của hệ thống hành chính đã được nâng lên, không chỉ thể hiện trong điều kiện bình thường mà còn được bảo đảm trong những tình huống cấp bách như thiên tai, dịch bệnh.

Trước năm 2001, tổ chức bộ máy hành chính nhà nước đã được rà soát, sắp xếp lại nhiều lần, qua đó, đã loại bỏ nhiều khâu trung gian. Trong chương trình tổng thể CCHC giai đoạn 2001-2010, một nhiệm vụ trọng tâm được đặt ra là điều chỉnh, làm rõ chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan trong hệ thống hành chính, khắc phục những chồng chéo, trùng lắp về chức năng, nhiệm vụ. Ở cấp T.Ư, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã đi đầu thực hiện theo hướng này.

Ngay những năm đầu triển khai thực hiện chương trình tổng thể, một số loại công việc trước đây do Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ giải quyết, đã được chuyển cho các bộ, ngành ở T.Ư và phân cấp cho chính quyền địa phương thực hiện. Ở nhiệm kỳ trước, Chính phủ đã xây dựng và ban hành đầy đủ các Nghị định quy định về chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của các bộ, ngành T.Ư. Việc làm này, trên thực tế đã mang lại kết quả kép.

Ðó là vừa khắc phục được một bước những chồng chéo, trùng lắp về chức năng, nhiệm vụ của các cơ quan Nhà nước, thực hiện nguyên tắc: Một việc chỉ giao cho một cơ quan thực hiện; vừa phân cấp tiếp một số việc cho chính quyền địa phương các cấp thực hiện. Việc phân cấp đã được thực hiện trong thực tế trên nhiều lĩnh vực, theo xu hướng chọn đúng việc để phân cấp và khi đã phân cấp thì chính quyền địa phương chịu trách nhiệm.

Thí dụ, thẩm quyền giao đất, cấp đất, thu hồi đất trước đây vừa thuộc Thủ tướng Chính phủ vừa thuộc Chủ tịch UBND cấp tỉnh, thì nay đã giao cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh. Chính phủ cũng phân cấp thẩm quyền cho địa phương quyết định các dự án đầu tư, phân cấp về ngân sách, giáo dục, y tế, về quyết định tổ chức bộ máy và biên chế sự nghiệp.

Cho đến nay, có thể nói, so với trước đây, thẩm quyền và trách nhiệm của chính quyền địa phương các cấp đã có sự gia tăng và mở rộng đáng kể. Ðặc biệt là, đối với hai thành phố lớn: Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Chính phủ đã ban hành các Nghị định riêng về phân cấp cho hai thành phố này. Qua đó, phát huy tính chủ động và tự chịu trách nhiệm của thành phố được phân cấp.

Ở cấp độ thứ hai, các tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư tiếp tục thực hiện việc phân cấp cho huyện và xã trên một số lĩnh vực. Theo tìm hiểu của chúng tôi, phần lớn các tỉnh, thành phố đã phân cấp cho cấp huyện phê duyệt dự án đầu tư dưới năm tỷ đồng, phân cấp về nguồn thu và nhiệm vụ chi, về cấp phép xây dựng, giấy phép kinh doanh, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất... Có tỉnh như Lâm Ðồng còn mạnh dạn phân cấp cho cấp huyện trực tiếp quản lý Trạm thú y, Trạm bảo vệ thực vật...

Trong quá trình cải cách tổ chức bộ máy, bước đầu chúng ta đã phân biệt hoạt động của cơ quan hành chính nhà nước với hoạt động của các đơn vị sự nghiệp, đơn vị dịch vụ công; đã tạo lập được những cơ sở để tiếp tục quá trình tách rõ hành chính với doanh nghiệp, hành chính với sự nghiệp. Ðây là những kết quả rất có ý nghĩa khi mà trong tổ chức bộ máy hành chính ở nước ta còn nhiều tổ chức sự nghiệp, dịch vụ công thuộc các bộ, ngành và chính quyền các cấp ở địa phương.

Nhờ đạt được những kết quả trong việc phân định chức năng, thẩm quyền và phân cấp nói trên mà tổ chức bộ máy hành chính đã được sắp xếp lại tinh gọn hơn, hoạt động hiệu quả hơn. Ở T.Ư, tổng số đầu mối của Chính phủ nhiệm kỳ 1997 - 2002 là 48, trong đó có 24 bộ, cơ quan ngang bộ, đến nhiệm kỳ 2002 - 2007 rút xuống còn 39 đầu mối, trong đó có 26 bộ, cơ quan ngang bộ và 13 cơ quan trực thuộc. Nhiệm kỳ mới này (2007 - 2011), Chính phủ chỉ còn 30 đầu mối, gồm 22 bộ, cơ quan ngang bộ và tám cơ quan trực thuộc.

Như vậy là tổ chức bộ máy ở T.Ư đã sắp xếp theo hướng hình thành các bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực, tách dần chức năng quản lý nhà nước với quản lý sản xuất, kinh doanh; phân biệt chức năng của cơ quan hành chính công quyền với chức năng của các đơn vị sự nghiệp, dịch vụ công cộng. Ở các địa phương, theo đó, tổ chức các cơ quan chuyên môn cũng được đổi mới, sắp xếp phù hợp với tổ chức ngành ở T.Ư và điều kiện cụ thể của địa phương.

Trong những tháng tới đây, chắc chắn Chính phủ sẽ ban hành các Nghị định mới quy định về tổ chức các cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh, thành phố trực thuộc T.Ư và Nghị định quy định về tổ chức cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp huyện theo hướng tinh gọn hơn, hiệu quả hơn.

Theo báo cáo về triển vọng môi trường kinh doanh năm 2008 do Ngân hàng Thế giới công bố ngày 26-9-2007, Việt Nam tăng 13 bậc so với năm ngoái. Tuy nhiên, Việt Nam vẫn xếp thứ 91/178 quốc gia và vùng lãnh thổ về mức độ thuận lợi trong môi trường kinh doanh. Một số lĩnh vực như đóng thuế hay giải thể doanh nghiệp vẫn chưa cải thiện được nhiều.

Chẳng hạn, trong đóng thuế, Việt Nam vẫn chỉ xếp vị trí 128. Các doanh nghiệp còn phải mất rất nhiều thời gian để hoàn tất các thủ tục liên quan đến đóng thuế. Nguyên nhân sâu xa của vấn đề này, theo đánh giá của nhiều chuyên gia, có phần bất cập của bộ máy các cơ quan nhà nước vẫn còn cồng kềnh, hoạt động kém hiệu quả. Ðặc biệt là trong việc phối hợp, kết hợp giải quyết công việc của dân, của doanh nghiệp.

Hướng ra cho vấn đề nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của bộ máy   hành chính, cách làm của TP Ðà Nẵng, TP Cần Thơ, có thể được đánh giá là tích cực và có tính khả thi cao. Ðầu năm 2007, lãnh đạo hai thành phố này đã ban hành quy định về việc tổ chức trưng cầu ý kiến người dân, các tổ chức, doanh nghiệp về mức độ hài lòng của họ đối với việc cung ứng dịch vụ hành chính công trên địa bàn thành phố (Cần Thơ giao việc này cho Hội Cựu chiến binh). Việc trưng cầu ý dân này được thực hiện mỗi năm một lần, áp dụng đối với các cơ quan hành chính nhà nước thuộc diện thành phố quản lý, có nhiệm vụ cung ứng dịch vụ hành chính công theo quy định của pháp luật hiện hành.