Khơi dậy tình yêu văn hóa truyền thống trong học sinh

BHG - Sau 3 năm thực hiện Kế hoạch số 12 của UBND tỉnh về giáo dục kỹ năng sống, lịch sử, văn hóa truyền thống (VHTT) cho học sinh (HS) phổ thông giai đoạn 2021 - 2025, với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, các trường học và đặc biệt là sự tham gia nhiệt tình của các em HS, VHTT đã "bám rễ" vào thế hệ trẻ, luôn được gìn giữ, phát huy với nhiều cách làm đổi mới, sáng tạo.

Những năm qua, công tác bảo tồn, phát huy giá trị VHTT được tỉnh đặc biệt quan tâm với nhiều giải pháp đồng bộ. Gần 50% di tích xếp hạng được tu bổ, tôn tạo, 34 di sản VHPVT được đầu tư phục dựng. Nhận thức của cộng đồng về di sản văn hóa được nâng lên, các giá trị VHTT như: Kiến trúc, trang phục, hoạt động sản xuất, làng nghề, ẩm thực, ứng xử cộng đồng, văn nghệ dân gian được bảo tồn và phát huy; 18 cá nhân có cống hiến xuất sắc trong giữ gìn và phát huy di sản VHTT các dân tộc được phong tặng danh hiệu “Nghệ nhân ưu tú”. Bên cạnh kết quả đạt được, một số di sản VHTT của các dân tộc đang có nguy cơ bị mai một, thất truyền. Thực trạng đó đặt ra yêu cầu cấp thiết về giải pháp hiệu quả để giữ gìn và phát huy giá trị VHTT.

Các trường học xây dựng kế hoạch, triển khai giảng dạy VHTT và lịch sử, truyền thống cách mạng của địa phương thông qua các môn học, các hoạt động ngoại khóa, sinh hoạt tập thể, trải nghiệm thực tế; phối hợp với Hội Văn học Nghệ thuật, Hội Nghệ nhân dân gian tuyên truyền, giới thiệu các tác phẩm văn học nghệ thuật, di tích lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh và các phong tục tập quán, lễ hội, trò chơi dân gian ở địa phương; truyền dạy nghề truyền thống, làn điệu dân ca, dân vũ các dân tộc như hát sli, hát lượn, dân ca Lô Lô, dân ca Mông, sử dụng một số nhạc cụ dân tộc như khèn môi, khèn lá, sáo Mông, đàn Tính; tổ chức cho HS tìm hiểu các hoạt động văn hóa, văn nghệ dân gian tại địa phương như lễ hội Lồng Tồng, lễ hội Nhảy lửa, lễ hội mừng lúa mới, tổ chức các trò chơi dân gian như đánh yến, tung còn, đẩy gậy, kéo co, đi cà kheo, bịt mắt bắt dê và các cuộc thi hát, múa, dân ca, dân vũ. Nhiều trường học xây dựng thư viện xanh, sưu tầm, xây dựng không gian trưng bày nhạc cụ truyền thống, trang phục, dụng cụ lao động sản xuất của các dân tộc tại địa phương.

Học sinh các trường học trên địa bàn tỉnh giao lưu các môn thể thao truyền thống của dân tộc

Giai đoạn 2020 - 2023, các trường học đã tổ chức được 464 buổi tham quan di tích văn hóa lịch sử, làng nghề; mời 387 nghệ nhân dân gian  truyền dạy VHTT cho học sinh. Các trường học trên địa bàn huyện Đồng Văn, Mèo Vạc, Quản Bạ, Yên Minh hành lập mô hình câu lạc bộ khèn Mông, sáo Mông, truyền dạy nghề làm khèn Mông, thêu dệt thổ cẩm; các trường học huyện Bắc Quang, Quang Bình, Hoàng Su Phì, Xín Mần, Bắc Mê tập trung truyền dạy nghề đan lát, làm đồ trang sức, công cụ lao động, hát Then, đàn Tính, múa cấp sắc dân tộc Dao; Trường TH&THCS xã Xuân Giang, huyện Quang Bình xây dựng Không gian văn hóa dân tộc; Trường THCS thị trấn Vị Xuyên thành lập Câu lạc bộ VHTT đàn Tính, hát Then. Các Trường PTDT nội trú, bán trú cho học sinh mặc trang phục truyền thống của dân tộc vào ngày thứ hai đầu tuần, các ngày kỷ niệm, ngày lễ lớn.

 

L

iên hoan dân ca, dân vũ học sinh phổ thông cấp tỉnh lần thứ 2, năm 2023 diễn ra tại huyện Quang Bình vừa qua là một sự kiện đặc biệt, các em học sinh được thỏa sức biểu diễn các làn điệu dân ca truyền thống dân tộc. Em Đỗ Cẩm Ly, thí sinh huyện Xín Mần tham gia tại liên hoan chia sẻ: "ngoài tham gia thi biểu diễn các làn điệu dân ca, dân vũ, chúng em mang đến liên hoan những bộ trang phục truyền thống của đồng bào các dân tộc trên địa bàn huyện Xín Mần do chính tay các bạn HS tự làm với mong muốn được lan tỏa VHTT của các dân tộc đến với các bạn HS trong tỉnh".

Nghệ nhân Sìn Thanh Phong

Nghệ nhân Nhân dân Sìn Thanh Phong, dân tộc Pà Thẻn, xã Tân Bắc (Quang Bình): Trong khi văn hóa truyền thống đang đứng trước nguy cơ mai một do nhiều người trẻ không còn mặn mà học tập và yêu thích, những nghệ nhân dân gian ngày càng ít đi thì việc đưa văn hóa truyền thống các dân tộc truyền dạy trong trường học là giải pháp rất hiệu quả. Tôi sẽ nỗ lực hết mình truyền lại những giá trị tinh hoa nhất của văn hóa truyền thống dân tộc Pà Thẻn như: Tiếng nói, trang phục, lễ nhảy lửa, nghề dệt... cho các em học sinh".

Cô giáo Nguyễn Thị Lan, Trường THCS Ngọc Hà (thành phố Hà Giang) chia sẻ: Hàng năm, các cấp, ngành Giáo dục đều tổ chức các chương trình thi dân ca, dân vũ và văn hóa truyền thống trong các trường học. Các em học sinh thể hiện đầy hấp dẫn, lôi cuốn, giúp mọi người thấy được những nét đẹp văn hóa truyền thống của các dân tộc, qua đó mà càng thêm yêu văn hóa dân tộc mình hơn".

Học sinh Hà Giang

Sùng Thị Duyên, lớp 6, Trường PTDT nội trú Phố Bảng (Đồng Văn) tự hào: "Là người con của dân tộc Mông, em tự hào vì dân tộc mình có nhiều nét VHTT độc đáo, đặc sắc, thông qua các hoạt động truyền dạy văn hóa trong nhà trường, em được các nghệ nhân truyền dạy cách thổi và múa khèn Mông, hát các bài hát dân ca, cùng các bạn tìm hiểu văn hóa các dân tộc khác, em rất thích và mong muốn góp phần nhỏ bé của mình lưu giữ, phát huy truyền thống văn hóa của dân tộc".

Em Hoàng Ngọc Anh, học sinh Trường Tiểu học và THCS Xuân Giang (Quang Bình) chia sẻ: “Em rất thích và yêu quý bộ trang phục dân tộc Tày của mình. Mỗi thứ Năm hàng tuần hay trong các buổi diễn văn nghệ, em cùng các bạn học sinh trong trường đều mặc trang phục truyền thống. Hiện nay, ở quê hương em có làng văn hóa du lịch cộng đồng thôn Chì  thu hút rất đông du khách đến tìm hiểu văn hóa địa phương, nhất là du khách nước ngoài, em mong muốn sau này mình cũng sẽ góp một phần nhỏ đưa nét đẹp văn hóa dân tộc mình đến với du khách khắp nơi thông qua các hoạt động du lịch".

Học sinh các huyện tham gia Liên hoan dân ca dân vũ trong học sinh phổ thông toàn tỉnh lần thứ 2 năm 2023

Với nhiều cách làm đổi mới, sáng tạo của các địa phương và nhà trường thông qua hoạt động giáo dục và truyền dạy VHTT đa dạng, phong phú, các em HS có thêm hiểu biết về lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh và các phong tục tập quán, lễ hội, trò chơi dân gian ở Hà Giang, có khả năng thực hành biểu diễn một số nhạc cụ dân tộc, hát các làn điệu dân ca và làm nghề truyền thống, góp phần quan trọng bảo tồn, phát huy giá trị và bản sắc VHTT các dân tộc trên địa bàn tỉnh, khơi dậy tình yêu quê hương, đất nước, niềm tự hào dân tộc trong các em HS.

Học sinh huyện Quang Bình trong trang phục truyền thống của Dân tộc Pà Thẻn tại buổi giao lưu dân vũ

Bên cạnh kết quả nổi bật, khó khăn nhất hiện nay trong truyền dạy VHTT tại các trường học kinh phí hạn chế, cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học thiếu, một số nhà trường có khuôn viên chật hẹp, thiếu sân chơi, sân tập để tổ chức các hoạt động ngoại khóa, số lượng nghệ nhân dân gian tại các địa phương không còn nhiều, sức khỏe hạn chế, không thường xuyên tham gia truyền dạy các giá trị VHTT cho HS. Phó Giám đốc Sở GD&ĐT Lâm Thế Hùng nhấn mạnh: Để tiếp tục thực hiện hiệu quả Kế hoạch của UBND tỉnh về giáo dục kỹ năng sống, lịch sử, VHTT cho HS giai đoạn 2021 - 2025, cần sự vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, trong đó ngành Giáo dục phối hợp chặt chẽ với các địa phương đôn đốc, kiểm tra, chỉ đạo thực hiện; nhân rộng những mô hình hay, cách làm, hiệu quả; tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho cán bộ, giáo viên, HS, phụ huynh; tiếp tục đổi mới phương pháp giáo dục; phối hợp với Hội nghệ nhân dân gian truyền dạy các giá trị VHTT, có chính sách hỗ trợ, động viên, tôn vinh các nghệ nhân dân gian làm công tác truyền dạy VHTT trong nhà trường; tăng cường các điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị, tài liệu phục vụ truyền dạy VHTT, bố trí kinh phí hoạt động tham quan thực tế, tìm hiểu thực tiễn địa phương. Ngành Giáo dục đã phối hợp biên soạn bộ tài liệu văn hóa truyền thống địa phương đưa vào giảng dạy ở các trường học".

Học sinh Hà Giang được học các điệu múa truyền thống của dân tộc

Giáo dục VHTT các dân tộc cho HS không chỉ bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc, mà còn góp phần chuyển hóa sức mạnh tinh thần, năng lực trí tuệ, tình yêu văn hóa của tuổi trẻ thành sức mạnh vật chất, từng bước xây dựng con người mới đáp ứng yêu cầu sự nghiệp đổi mới đất nước. Trong giai đoạn hiện nay, cùng với hội nhập quốc tế sâu rộng, nhiều nét VHTT đặc sắc của các dân tộc đứng trước nguy cơ mai một, thất truyền thì việc giáo dục VHTT cho HS càng có ý nghĩa quan trọng để thế hệ trẻ thực sự là chủ nhân tiếp nối một cách khoa học, bền vững.

Học sinh các huyện tham gia Liên hoan dân ca dân vũ trong học sinh phổ thông toàn tỉnh lần thứ 2 năm 2023

Giai đoạn 2020 - 2023, các đơn vị trường học tổ chức 1.297 chuyên đề giáo dục văn hóa truyền thống; triển khai trên 15.500 tiết dạy có tích hợp văn hóa truyền thống; thành lập 1.362 câu lạc bộ sở thích hoạt động văn hóa, văn nghệ; mời 387 nghệ nhân dân gian tham gia 4.200 buổi truyền dạy văn hóa; tổ chức 464 buổi cho học sinh tham quan di tích lịch sử, làng nghề truyền thống; có 693 làn điệu dân ca, dân vũ được truyền dạy; 2.204 trò chơi dân gian được tổ chức; 4.625 đạo cụ, nhạc cụ, trang phục truyền thống được sử dụng trưng bày, biểu diễn.

Bài, ảnh: Biện Luân - Mộc Lan | Thiết kế: Lê Lâm