Giải pháp cho vấn đề thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt

BHG - Từ năm 2017 đến nay, công tác thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt (RTSH) được ngành chức năng đánh giá gần như không có chuyển biến. Tỷ lệ thu gom rác thải (TGRT) khu vực nông thôn chỉ đạt khoảng 50%, còn 129/177 xã chưa có dịch vụ TGRT. Phương pháp xử lý rác thải sinh hoạt phần lớn vẫn là chôn lấp, đốt lộ thiên hoặc đốt trong các lò thủ công, chưa đảm bảo tiêu chuẩn, gây ô nhiễm môi trường (ONMT).

Theo thống kê của Sở Tài nguyên – Môi trường, hiện tỷ lệ RTSH khu vực đô thị trên địa bàn tỉnh được thu gom đạt 93,5%. Tuy nhiên, tỷ lệ được xử lý đạt quy chuẩn chưa cao, chưa thực hiện phân loại rác tại nguồn; các bãi xử lý rác thải sinh hoạt chưa được đầu tư hoàn chỉnh, quá trình vận hành chưa đúng quy trình kỹ thuật dẫn đến ONMT, ảnh hưởng tới cuộc sống của nhân dân. Ở khu vực nông thôn, hiện có 48/177 xã tổ chức TGRT sinh hoạt tại khu trung tâm; 129 xã chưa có dịch vụ TGRT sinh hoạt, tình trạng rác thải vứt bừa bãi nơi công cộng, sông suối còn rất phổ biến; tỷ lệ TGRT sinh hoạt mới đạt khoảng 50%.

Nhiều lò đốt rác thủ công đã trở thành bãi tập kết rác, gây ô nhiễm môi trường. Trong ảnh: Lò đốt rác thủ công tại xã Sủng Thài (Yên Minh) .

Dù được tỉnh quan tâm đầu tư các dự án xây dựng, nâng cấp hệ thống XLRT ở các huyện và cấp kinh phí cho hoạt động TGRT, nhưng công tác XLRT được đánh giá chưa hiệu quả. Chỉ tính riêng khu vực đô thị, mỗi ngày phát sinh gần 157 tấn RTSH; nhưng hiện mới có 6 huyện xây dựng lò đốt rác đạt tiêu chuẩn, tổng công suất thiết kế mới đạt gần 70 tấn/ngày đêm. Vì thế, hầu hết RTSH trên địa bàn tỉnh được xử lý bằng phương pháp chôn lấp, hoặc đốt lộ thiên, ảnh hưởng rất lớn tới môi trường.

Được biết, năm 2018, tỉnh cấp trên 105 tỷ đồng từ nguồn kinh phí sự nghiệp môi trường cho các huyện, thành phố để hỗ trợ thu gom, XLRT sinh hoạt và tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng; năm nay, cấp trên 80 tỷ đồng. Thế nhưng, tỷ lệ chi sự nghiệp môi trường của các huyện mới đạt trên 40%; riêng huyện Đồng Văn chỉ đạt hơn 5%.

Bên cạnh đó, hiện mức phí thu gom, vận chuyển rác thải (VCRT) theo quy định của tỉnh mới đạt 20 – 30% tổng chi phí. Đây cũng là lý do khiến các xã khó thành lập HTX, Tổ dịch vụ TGRT. Ngoài ra, hiện có tới 3 sở, ngành cùng phụ trách công tác quản lý nhà nước về môi trường và quản lý chất thải dẫn đến chồng chéo trong giải quyết những vướng mắc, kiến nghị của cơ sở…

Chi cục trưởng Chi cục Môi trường (Sở Tài nguyên – môi trường) Nguyễn Thế Phương, khẳng định: Từ năm 2017 đến nay, công tác thu gom, XLRT sinh hoạt trên địa bàn tỉnh hầu như không có chuyển biến. Thậm chí các lò đốt rác thủ công được xây dựng đang trở thành các bãi tập kết rác thải, gây ONMT.

Theo đánh giá của ngành chức năng, hiện, ONMT nông thôn phần lớn xuất phát từ RTSH. Việc tìm giải pháp để thu gom, XLRT hiệu quả đang đặt ra những thách thức đối với các cấp, các ngành của tỉnh.

Đối phó với tình trạng rác thải vứt bừa bãi, gây ONMT; huyện Hoàng Su Phì, Xín Mần, Yên Minh... đã xây dựng các lò đốt rác (LĐR) thủ công để XLRT khu trung tâm xã, chợ nông thôn. Có tới hàng trăm LĐR thủ công được xây dựng trong những năm qua, tuy nhiên, đây chỉ là giải pháp tình thế; đa phần các địa phương không thể duy trì LĐR do không có kinh phí. Ngoài ra, các lò đốt này không đảm bảo các tiêu chí theo Quy chuẩn 61 của Bộ Tài nguyên - Môi trường.

Những năm gần đây, tỉnh ta đã phê duyệt đầu tư xây dựng, nâng cấp 13 dự án bãi XLRT ở các huyện, thành phố, với tổng mức đầu tư trên 500 tỷ đồng.

Trong hội nghị giao ban đánh giá công tác quản lý nhà nước về đất đai, môi trường quý I vừa qua, trước những hạn chế, vướng mắc trong công tác thu gom, XLRT sinh hoạt, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Nguyễn Minh Tiến chỉ đạo: Những địa phương có LĐR đã được đầu tư phải đưa vào hoạt động, không để trở thành bãi tập kết rác thải; sớm ban hành định mức xử lý rác bằng lò đốt cho các địa phương; đẩy nhanh tiến độ thi công và đưa vào hoạt động các dự án XLRT sinh hoạt và đầu tư các bãi XLRT cho cụm xã. Đặc biệt, các huyện, thành phố phải phân bổ 100% kinh phí sự nghiệp môi trường cho công tác thu gom, XLRT và tuyên truyền nâng cao nhận thức người dân, và hỗ trợ các xã duy trì hoạt động các HTX, Tổ dịch vụ thu gom, VCRT; xây dựng lộ trình nâng mức giá dịch vụ thu gom, VCRT đảm bảo đạt 50% kinh phí…

Các giải pháp trước mắt đã có, nhưng theo các chuyên gia, cần có quy hoạch tổng thể với tầm nhìn dài hạn cho vấn đề này; nhất là phải nâng cao được nhận thức của người dân; xây dựng lộ trình hạn chế và tiến tới cấm sử dụng túi nilon, cũng như rác thải nhựa sử dụng 1 lần. Đồng thời, xử lý quyết liệt, đủ sức răn đe đối với các hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường…

Bài, ảnh: Duy Tuấn