Mê đắm lời Then, điệu Tính Quang Minh

BHG - Xã Quang Minh nằm ở phía Đông Nam của huyện Bắc Quang, gồm 15 dân tộc anh em cùng chung sống, với hơn 90% là dân tộc Tày. Mỗi dân tộc có những nét văn hóa phong phú và riêng biệt; trong đó điệu hát Then, tiếng đàn Tính từ lâu đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu của đồng bào dân tộc Tày ở Quang Minh.

CLB hát Then, đàn Tính thôn Khiềm biểu diễn văn nghệ phục vụ du khách.

Đến Câu lạc bộ (CLB) hát Then, đàn Tính thôn Khiềm, xã Quang Minh, chúng tôi được anh Nguyễn Văn Linh, Chủ nhiệm CLB cho biết: Thôn Khiềm có trên 95% bà con là dân tộc Tày, nhưng hiện nay, bản sắc văn hóa đang dần bị mai một, còn rất ít người biết hát Then. Trăn trở với điều đó, năm 2012 anh và các thành viên khác đã kêu gọi, tập hợp những người yêu thích hát Then, đàn Tính thành lập CLB, với 12 thành viên, chủ yếu là các bạn trẻ. Cùng với đó, mời nghệ nhân ở các xã khác về truyền dạy. CLB thành lập trên cơ sở tự nguyện, không có kinh phí hỗ trợ các hoạt động, không có địa điểm nên phải tập trung ở nhà anh để sinh hoạt. Trung bình mỗi tháng một lần, các thành viên trong CLB lại gặp gỡ, ôn lại các bài hát, điệu múa, hoặc tập bài mới... Dù gặp khó khăn, nhưng với niềm say mê nghệ thuật và mong muốn giữ gìn bản sắc văn hóa của dân tộc mình, nên các thành viên trong CLB tham gia rất nhiệt tình.

Bà Nguyễn Thị Yêu, năm nay ngoài 70 tuổi - thành viên cao tuổi và tâm huyết của CLB chia sẻ: Hát Then, đàn Tính là bản sắc văn hóa rất riêng, độc đáo của người Tày. Lời của bài hát mộc mạc, đơn sơ bắt nguồn từ những công việc trong lao động sản xuất hàng ngày của người dân nơi đây. Với điệu Then đằm thắm,  mượt mà, tiếng đàn Tính ngân vang giúp họ vơi bớt mệt nhọc sau một ngày lao động vất vả. Nhưng hát Then là một loại hình nghệ thuật dân gian khó học, muốn thể hiện đúng và hay đòi hỏi người học phải có năng khiếu, kiên trì… Được biết, bà Yêu là người rất đam mê hát Then, bà đã đi nhiều nơi tìm hiểu, sưu tầm các làn điệu Then và dân ca Tày để truyền dạy cho thế hệ trẻ. Bên cạnh đó, bà còn tự sáng tác, biên soạn lời mới mang nét riêng của then tỉnh nhà, như bài Quang Minh đổi mới, Phát tàng (Phát đường), Bản làng đổi mới…

Bạn Hoàng Hữu Năm (người cầm đàn) tham gia giao lưu hát Then tại Học viện Nghệ thuật Quảng Tây (Trung Quốc).

Với lợi thế có Khu Du lịch sinh thái Hồ Quang Minh – đây là điểm tham quan lý tưởng cho du khách mỗi khi đến với xã Quang Minh nói riêng, huyện Bắc Quang nói chung và đường giao thông từ huyện lỵ đi vào xã khá thuận lợi. Từ ngày thành lập đến nay, CLB hát Then, đàn Tính của thôn Khiềm đã phục vụ nhiều lượt du khách trong và ngoài nước tới thăm, nghỉ dưỡng. Ngoài ra còn liên tục tham gia các phong trào văn hoá, văn nghệ của xã, biểu diễn phục vụ các sự kiện lớn của huyện và tỉnh. Em Nguyễn Thị Nhớ, sinh viên Trường CĐSP Hà Giang - thành viên CLB chia sẻ: Em theo học hát Then, đàn Tính từ khi còn học lớp 9. Hiện nay em thường tham gia các buổi giao lưu văn nghệ tại trường học và các hoạt động khác. Em rất đam mê và mong muốn gìn giữ nét văn hóa đặc sắc của dân tộc mình.

Với hy vọng có nhiều bạn trẻ trên khắp mọi miền Tổ quốc yêu thích làn điệu Then để bản sắc văn hoá của dân tộc Tày được lưu truyền đến muôn đời sau, bạn Hoàng Hữu Năm, sinh viên Trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội - là thành viên CLB hát Then, đàn Tính thôn Khiềm đã cùng các bạn sinh viên là người Cao Bằng, Bắc Kạn, Thái Nguyên… thành lập CLB hát Then Hà Nội, với rất nhiều thành viên tham gia. CLB thường xuyên giao lưu với các Hội, CLB và các trường Đại học, đặc biệt còn tham gia biểu diễn tại Quảng Tây (Trung Quốc). Với chất giọng Then mượt mà, bản thân Năm đã từng đoạt nhiều giải thưởng tại các cuộc thi do trường tổ chức... Tâm sự với chúng tôi, Năm cho biết: Hiện nay, số lượng người biết hát Then ở Hà Giang còn khá ít, các bài hát Then cổ hay cải biên từ chất liệu Then cổ Hà Giang để đưa lên sân khấu lại càng hiếm. Em mong muốn các cấp, các ngành có thêm sự quan tâm đến văn hóa dân tộc Tày nói chung cũng loại hình dân ca hát Then nói riêng bằng cách mở ra các lớp truyền dạy đàn Tính, hát Then; tổ chức các cuộc thi hát Then, đàn Tính tại các địa phương và tỉnh...

Theo đồng chí Nguyễn Khánh Dư, Phó Chủ tịch UBND xã Quang Minh, cho biết: Những năm qua, cấp ủy, chính quyền xã luôn chú trọng  bảo tồn bản sắc văn hóa các dân tộc, trong đó có dân tộc Tày, thông qua việc tổ chức Lễ hội truyền thống hàng năm, như Lễ hội Lồng tông; phối hợp với các trường học trên địa bàn xã đưa văn hóa hát Then vào giảng dạy; khuyến phát triển phong trào văn hóa - văn nghệ quần chúng ở các thôn bản, cơ quan, trường học, để tập hợp, thu hút các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ trẻ tham gia…

Rời xã Quang Minh khi ánh chiều vừa tắt, song đâu đó những lời Then mượt mà cùng tiếng đàn Tính trầm bổng vẫn vọng lại trong tâm trí chúng tôi. Trong cuộc sống hiện đại ngày nay, bên cạnh việc chăm lo phát triển kinh tế, người dân xã Quang Minh vẫn luôn gìn giữ những làn điệu Then, Cọi như một món ăn tinh thần, góp phần làm động lực để tăng gia sản xuất, xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc.

THANH THỦY