Khí hậu, "đặc sản" của Cao nguyên đá

BHG - Công viên Địa chất toàn cầu Cao nguyên đá Đồng Văn là một di sản lớn, ôm trong mình nhiều giá trị di sản  địa chất, di sản văn hóa… Đến đây, du khách được thưởng thức nhiều đặc sản là những món ăn. Nhưng với chúng tôi, nhiều lần đến đây còn có một thứ “đặc sản”, đó là một tiểu vùng khí hậu đặc thù, đem lại nhiều cảm nhận mới lạ về Miền đá.

Cao nguyên đá Đồng Văn có  khí hậu khá đặc biệt. Mùa Hè mát hơn nhiều vùng khác thì mùa Đông, đồng bào nơi đây thường phải vất vả trước những đợt rét kéo dài, băng giá, rét đậm, rét hại. Mặc dù vậy, sinh tồn trên vùng đá, con người, vạn vật luôn có sức kháng chịu tuyệt vời trước những khắc nghiệt của thời tiết. Qua đó, tạo nên cuộc sống kiên cường trên vùng cao biên cương này.

Ngày càng có nhiều du khách đến Cao nguyên đá.

Theo đánh giá của Đài Khí tượng thủy văn tỉnh Hà Giang, trong khu vực Cao nguyên đá có đến 3 tiểu vùng khí hậu, gồm: Tiểu vùng khí hậu Quản Bạ, Bắc Vị Xuyên; tiểu vùng khí hậu Đồng Văn, Mèo Vạc; tiểu vùng khí hậu vùng trũng Yên Minh.

Đối với tiểu vùng khí hậu Đồng Văn, Mèo Vạc, nhiệt độ trung bình năm khoảng 180C. Ở độ cao 1.500m nhiệt độ có thể xuống thấp hơn 140C. Vùng này  có một mùa Đông kéo dài tới 8 – 9 tháng và dường như không có… mùa nóng. Đặc biệt từ tháng 12 năm trước đến tháng 2 năm sau là thời điểm lạnh nhất trong năm, nhiệt độ thấp nhất tại Phó Bảng (Đồng Văn) có thể xuống dưới 00C. Kỷ lục năm 1975, nhiệt độ âm hơn 50C, là mức thấp kỷ lục ở Việt Nam. Mùa Đông lạnh như vậy, nhưng mùa Hè ngắn chỉ 2-3 tháng với trung bình từ 19 - 230C, ở độ cao trên 1.500m nhiệt độ có thể xuống dưới 190C.

Xuống tiểu vùng khí hậu Quản Bạ và Bắc Vị Xuyên có mùa lạnh kéo dài tới 6 tháng trong năm. Nhiệt độ thấp nhất trong năm luôn đạt tới những trị số âm ở độ cao trên 1.500m, các nơi thấp cũng chỉ xấp xỉ 00C. Nhiệt độ trung bình năm từ 14 đến 180C. Tháng 1 là tháng lạnh nhất trong năm với nhiệt độ trung bình tháng 5 – 130C... Còn ở tiểu vùng khí hậu vùng trũng Yên Minh, do địa hình khuất gió, có các khối núi bao quanh nên nhiệt độ trung bình năm khoảng 18 đến 220C. Mùa lạnh ở đây kéo dài tới 5 tháng từ tháng 11 năm trước đến tháng 3 năm sau, nhiệt độ trung bình dưới 170C. Mùa hè, từ tháng 5 đến tháng 9, nhiệt độ trung bình trên 250C.

Điều kiện thời tiết ở 2 tiểu vùng Đồng Văn, Mèo Vạc, Quản Bạ, Bắc Vị Xuyên khiến ta liên tưởng về những tiểu Đà Lạt ở Hà Giang. Đặc biệt, vào các tháng mùa Đông, trên khu vực Cao nguyên đá Đồng Văn thường xuất hiện sương muối, băng giá và tuyết. Cũng chính bởi thứ được coi là “đặc sản” khí hậu mà trong nhiều mùa Đông vừa qua, không ít du khách đã cất công, vượt qua thử thách để đến với Cao nguyên đá săn… tuyết rơi, điều ít xảy ra ở khu vực miền Bắc. Qua đó cho thấy, khí hậu, thời tiết cũng là một lợi thế cho phát triển du lịch.

Mùa đông, nếu đi một mạch từ thành phố Hà Giang lên đến khu vực biên giới Mèo Vạc, Đồng Văn, có thể cảm nhận nhiệt độ biến đổi qua từng chặng đường vài chục km. Nếu như ở Quản Bạ rét cắt da, cóng mặt thì lên đến thị trấn Yên Minh, hơi ấm tăng dần. Đặc biệt vùng Lũng Phìn, huyện Đồng Văn, vào hôm rét đậm, trước khi bước xuống xe ô - tô, bạn cần phải chuẩn bị tinh thần đón cái rét như trong chiếc tủ lạnh ập đến, luồn vào từng khe hở ở cổ, tay và chân. Đặc biệt, vào vùng Thượng Phùng, Xín Cái, Sơn Vĩ của Mèo Vạc những ngày Đông giá, ngoài cái rét, cái gió đến khó chịu, bạn còn lạc vào những màn mây phủ trắng xóa, tựa thiên đường giữa biên cương…

Có thể khẳng định, chính điều kiện khí hậu, địa hình Cao nguyên đá đã góp phần quan trọng tạo nên nét riêng về thực vật, đặc biệt với với nhiều loài hoa dại không tên đẹp đến nao lòng, những dáng sa mộc lẫn trong sương khói như gợi cảm giác về một châu Âu ở Việt Nam. Hình như chỉ ở Cao nguyên đá, những vạt Tam giác mạch mới có thể đẹp đến lung linh, gây “sốt” với giới trẻ những năm qua. Đặc biệt Cao nguyên đá mùa hoa đào, lê bung nở, khiến du khách mê mẩn. Vừa qua khi đến Hà Giang, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Hoàng Văn Thắng cho rằng, chính sự khác biệt về thời tiết của Cao nguyên đá, khí hậu trong lành đã tạo cho Hà Giang sự khác biệt và một sự hấp dẫn hơn so với những địa phương khác. Đây là một lợi thế cho việc thu hút đầu tư, đặc biệt là đầu tư vào phát triển du lịch, nông nghiệp và dược liệu…

Trong điều kiện khí hậu của Cao nguyên đá, đã hình thành thế ứng xử rất phù hợp trước thiên nhiên của người dân với những căn nhà trình tường ấm về mùa Đông, mát về mùa Hè; với những bờ rào đá khít chặt vây quanh nhà chắn gió; với rượu ngô và những thức ăn bổ sung nguồn năng lượng rồi rào chống rét như thịt treo gác bếp, mật ong Bạc hà, những sâu ớt địa phương tươi và khô, những bữa thắng cố thơm có đầy hương gừng, ớt, Thảo quả, tiêu rừng trong làn khói ấm của bếp củi… Và chính cái sặc sỡ trong trang phục thổ cẩm của đồng bào 17 dân tộc anh em trên Cao nguyên đá cũng là thứ “gia vị” làm tăng sự ấm áp trong những mùa Đông giá trên vùng đất này.

NHÓM PV