Nghệ nhân Mua Mí Páo giữ gìn nét đẹp khèn Mông

BHG-Sinh ra và lớn lên trên mảnh đất Cao nguyên đá, nghệ nhân Mua Mí Páo, sinh năm 1968, thôn Nà Hán, thị trấn Yên Minh (Yên Minh) luôn ý thức được giá trị của cây khèn Mông trong đời sống. Từ đó, ông luôn cố gắng giữ gìn nét đẹp của khèn Mông từ những việc làm ý nghĩa ngay trên quê hương mình.

Ông Páo thể hiện một bài khèn.

Cây khèn - nhạc cụ được coi là “linh hồn” của người Mông. Thông qua tiếng khèn, người ta gửi gắm những tâm tư, tình cảm và những ước muốn của bản thân mình. Ngay từ khi còn nhỏ, ông Páo đã được bố, mẹ cho theo học thổi khèn từ ông Giàng Mí Nô, một nghệ nhân có tiếng trong vùng ngày đó. Vốn yêu thích thổi khèn, gặp được thầy giỏi, Mua Mí Páo nhanh chóng học được các bài khèn từ cơ bản đến nâng cao; dần dần nó trở thành niềm đam mê thôi thúc. Năm 16 tuổi, Mua Mí Páo đã được đi theo đội khèn của làng. Tranh thủ mỗi lần đi làm nương, chăn trâu, cắt cỏ, Mua Mí Páo đều mang theo cây khèn để tập luyện. Chính nhờ tài thổi khèn giỏi, Mua Mí Páo đã làm say lòng biết bao cô gái. Không chỉ thổi khèn giỏi, Mua Mí Páo còn biết nhiều bài múa phức tạp, có cả những động tác khó.

Ông Mua Mí Páo chia sẻ: “Cây khèn Mông chính là cầu nối giữa người với người. Trong chuyện tình cảm, người con trai lấy được tình cảm của người con gái cũng từ tiếng khèn, người con gái đáp lại bằng tiếng kèn lá. Tiếng khèn cũng trở thành tín hiệu riêng, “thiết bị liên lạc” của hai người yêu nhau. Học thổi khèn đã khó, biết và hiểu được tất cả các bài khèn còn khó hơn. Có khoảng 360 bài khèn, đặc biệt những bài khèn mang ý nghĩa tâm linh càng phức tạp, đòi hỏi những người có hiểu biết chuyên sâu mới có thể thổi được. Còn có các bài khèn giao duyên, lý giải về đời sống, thiên nhiên, cổ tích. Mỗi bài khèn lại có âm vực, cách thể hiện khác nhau...”.

Đến nay, dù đã ở cái tuổi 50, điệu khèn của ông Páo vẫn còn da diết, đằm thắm. Ông thường xuyên thổi khèn tại các lễ hội, đám hiếu, hỉ trong vùng. Trước những nguy cơ mai một của khèn Mông, nhiều năm nay, ông Páo đã cùng với Hội Nghệ nhân dân gian thị trấn Yên Minh tổ chức các buổi dạy khèn cho học sinh của các trường trên địa bàn và xã Hữu Vinh. Duy trì các buổi tập luyện, nhiều em học sinh đã có niềm đam mê và biết thổi một số bài khèn cơ bản. Không dừng lại ở đó, với cương vị là một nghệ nhân và là Trưởng thôn Nà Hán, ông Páo còn dạy khèn Mông tại nhà cho các cháu trong thôn. Hàng ngày, bà con trong thôn vẫn bắt gặp hình ảnh lũ trẻ lũ lượt kéo đến nhà ông để tham gia học khèn. “Người thầy” già vẫn kiên nhẫn dạy từ cách điều khiển các lỗ hơi đến việc kết hợp múa khèn. Trong ngôi nhà trình tường nhỏ, tiếng khèn của thầy và trò vẫn vang lên đến tận khuya.

Do bận bịu công việc nên đến nay ông Páo chỉ dạy thổi khèn tại nhà được 3 buổi/tuần. Việc dạy thổi khèn bắt nguồn từ chính cái tâm của một nghệ nhân nặng lòng với việc giữ gìn nét đẹp của cây khèn. Ông tâm sự: “Thời buổi phát triển hiện đại, nhiều người Mông không còn mặn mà với cây khèn như trước. Đó là điều tôi rất băn khoăn. Việc dạy khèn cho học sinh và các cháu trong thôn là giải pháp đang mang lại hiệu quả; nhưng về lâu dài, chính quyền địa phương và các ngành liên quan cần có cách làm hiệu quả, thiết thực hơn để khèn Mông không bị mai một theo thời gian”.

Mặc dù đã là một nghệ nhân, ông Páo vẫn thường xuyên giao lưu với những người biết thổi khèn để học thêm những bài khèn, điệu múa mới. Ông kể, có hôm gặp đúng người am hiểu, hai người cùng trao đổi, thổi khèn thâu đêm. Nhiều năm gắn bó với cây khèn Mông và việc truyền dạy cho thế hệ trẻ, ông Páo luôn tâm niệm phải giữ gìn và phát huy được những giá trị truyền thống của cây khèn Mông trong cuộc sống hiện đại.

Bài, ảnh: PHẠM HOAN