Vùng đất lịch sử, văn hóa, du lịch nơi cực Bắc

BHG- Lên với Cao nguyên đá Đồng Văn - Công viên Địa chất toàn cầu, bạn sẽ ngỡ ngàng đến mê say, kinh ngạc trước vẻ đẹp thiên nhiên hùng vĩ của núi non, mây trời hòa quyện, của trập trùng đá núi bắt đầu từ cửa ngõ cổng trời huyện Quản Bạ lên đến huyện Yên Minh, rồi hội tụ ở huyện Đồng Văn và huyện Mèo Vạc, biển đá sóng nhấp nhô như không còn chỗ để cho cỏ cây sinh sống...

Nhiều du khách thích thú chụp ảnh, lưu giữ những khoảnh khắc đẹp bên vườn hoa Tam giác mạch (xã Quyết Tiến, huyện Quản Bạ). Ảnh: Kim Tiến

Theo Quốc lộ 4C - mang tên Hạnh phúc - từ thành phố Hà Giang chúng tôi ngược phía Bắc lên cao nguyên đá Đồng Văn, con đường này đã được rải nhựa áp phan, lòng đường tu sửa mở rộng các đoạn cua nên xe đi êm hơn, trông đã đỡ nguy hiểm. Ngay từ cửa ngõ Cổng trời Quản Bạ, nhìn xuống thị trấn Tam Sơn thơ mộng, trong phảng phất làn sương mỏng, để lộ ra hai quả núi tròn đều sát bên nhau sóng đôi, trông giống như bộ ngực tràn đầy sức sống của nàng Tiên gửi lại nơi trần thế.

Đường lên huyện Mèo Vạc - điểm xa nhất trên cao nguyên bây giờ đi ô-tô chỉ hết có 4 tiếng đồng hồ, so với gần 20 mươi năm trước phải đi hết một ngày đường.  Để Cao nguyên đá Đồng Văn được công nhận là “Công viên Địa chất toàn cầu”, tỉnh Hà Giang đã tổ chức các cuộc hội thảo Quốc tế tại Đồng Văn, Hà Nội để làm rõ tính xác thực về giá trị địa chất, thiên nhiên thông qua khảo cổ học của các nhà khoa học trong nước và Quốc tế để tổ chức UNESCO công nhận tháng 12. 2010 và được công nhận lại lần 2 cuối năm 2014.

Theo các tài liệu của tỉnh Hà Giang, cao nguyên đá Đồng Văn có diện tích tự nhiên trên 2.300km2, dân số khoảng trên 250 nghìn người, gồm 17 dân tộc anh em sinh sống tự lâu đời; đông nhất là dân tộc Mông, đến Dao, Giấy, Nùng, Tày, Lô Lô, Bố Y, Hoa, Kinh v.v... một trong những vùng đất còn thưa dân ở nhất của khu vực phía Bắc Việt Nam. Đồng bào các dân tộc ở đây sinh sống cây lương thực chính chủ yếu là ngô. Vì diện tích tự nhiên đến gần 90% là núi đá tai mèo, lại là vùng khí hậu khắc nghiệt, khô cằn, bạc màu, hạn hán, một năm có đến 7 tháng không mưa. Do thiếu đất canh tác trồng ngô, người dân phải gùi đất từ dưới bãi thấp lên núi, bỏ vào từng hốc đá để gieo hạt, một năm có một vụ ngô chính, hiện nay bà con trồng thêm cả ngô Xuân... Ngô trong đá, tạo nên một món ăn hương vị thơm ngon đậm đà... “độc nhất vô nhị” của đồng bào trên Cao nguyên đá. Cao nguyên đá Đồng Văn có 2 con sông chính chảy qua là sông Nho Quế, sông Miện và nhiều con suối lớn phân bố đều khắp trên địa bàn 4 huyện Quản Bạ, Yên Minh, Đồng Văn, Mèo Vạc thuộc cao nguyên đá. Theo báo cáo mới nhất hiện nay, Hà Giang có 18 dân tộc sinh sống, thì trên Cao nguyên Đồng Văn có tới trên 10 dân tộc, đã hình thành những nét văn hóa rất độc đáo, phong phú, mang bản sắc trong đời sống sinh hoạt, tâm linh của cộng đồng các dân tộc như: Lễ hội Xuống đồng, Lễ cúng Cơm mới, Lễ hội Múa khèn v.v... Cao nguyên đá Đồng Văn có chợ tình Khau Vai thuộc huyện Mèo Vạc, một năm tổ chức một lần chỉ trong một ngày, một đêm vào 27 tháng 3 (Âm lịch), vẫn còn giữ được nét nguyên sơ, bản địa về câu chuyện tình dang dở của đôi trai gái...

Cao nguyên đá Đồng Văn còn có một số di tích văn hóa, kiến trúc cổ như Khu di tích nhà Vương, Phố cổ thuộc thị trấn Đồng Văn hơn trăm năm tuổi và những cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ với nhiều hang động hàng triệu năm tuổi; những nguồn nước ngầm biểu hiện có những con sông sâu hàng trăm mét dưới tầng đá vôi ở huyện Đồng Văn, Mèo Vạc... Đặc biệt, trên Cao nguyên Đồng Văn có đỉnh Mã Pì Lèng, được nhà văn Nguyễn Tuân đã từng đứng ở đây thốt lên “đệ nhất hùng quan”. Tháng 11. 2009, Mã Pì Lèng đã được công nhận là “Di tích thắng cảnh Quốc gia”. Đứng trên đỉnh Mã Pì Lèng ngỡ với tới trời, nhìn xuống dòng sông Nho Quế như một nét chữ... Con sông Nho Quế hôm nay đã được ngăn dòng năm 2009 để xây dựng hai nhà máy thuỷ điện Nho Quế có công suất lớn ở khu vực phía Bắc.

Cao nguyên Đá Đồng Văn còn là xứ sở của các loài hoa Bạc hà, hoa Lê trắng muốt, hoa Đào địa phương tím hồng; đặc biệt là loài hoa Tam giác mạch, trời đất đã ban cho con người và mảnh đất khô cằn chập chùng đá núi nơi này một sắc màu hiếm có, cánh hoa từ lúc sinh ra cho đến khi tàn đủ ngũ sắc cầu vồng. Mùa hoa Tam giác mạch nở rộ vào gần cuối tháng mười sang tận gần giữa tháng 11 dương lịch. Trên các triền núi, dưới các thung lũng, bên những ngôi nhà trình tường ven đường... của đồng bào các dân tộc, hoa Tam giác mạch nở tràn, lung linh trong sương, long lanh dưới ánh nắng dịu dàng nơi miền đá xám cực Bắc, như đưa ta vào cõi tiên... Không chỉ có vẻ đẹp huyền bí, hạt hoa Tam giác mạch còn cho ta giá trị kinh tế: Xay thành bột làm bánh, nấu rượu...; bánh và rượu hoa Tam giác mạch cho ta hương vị thơm đặc trưng của hoa lá, cỏ cây xứ Đá.

Với cảnh quan thiên nhiên tuyệt đẹp, tự nhiên mang dáng vẻ hoang sơ và bản sắc văn hóa truyền thống của cộng đồng các dân tộc Hà Giang, Cao nguyên đá Đồng Văn đã và đang tiếp tục được đầu tư để xứng đáng là Công viên Địa chất toàn cầu - “kiệt tác” thiên nhiên nơi cực Bắc và là một trong những điểm du lịch hấp dẫn du khách trong nước, Quốc tế...

Cao nguyên đá Đồng Văn, tháng 10. 2015

Nhà văn ĐẶNG QUANG VƯỢNG